چکیده:
در سال 1910، «نورمن آنجل» ادعا نمود که وابستگی متقابل اقتصادی، وقوع جنگ را نامعقول میکند و به روزی که جنگ منسوخ شود خوشبین بود. به عقیدة برخی نظریهپردازان، انقلاب اطلاعاتی، امروزه به دیوانسالاریهای سلسلهمراتبی پایان میدهد و به ملوکالطوایفی الکترونیکی جدیدی با اجتماعات و حوزههای قضایی همپوشان که مدعی طبقات چندگانة هویت و مشروعیت شهروندان میباشند منجر میشود. نهادهای بینالمللی که برمبنای اصول چندجانبه تشکیل شدهاند به بازارها و اطلاعات اهمیت میدهند و از رقابت نظامی تأکیدزدایی کردهاند. دانش قدرت است و این قدرت امروز از طریق دسترسی به اطلاعات رایگان، اطلاعات قابل خرید و اطلاعات استراتژیک کسب میشود. بخش اعظم آنچه در شبکهها در جریان است اطلاعات رایگان است. اینگونه اطلاعات با هدف ایجاد باور در دیگران، به وفور توزیع میشود، زیرا دریافته شده که در شرایط کنونی گرچه گاهی زور برای تسلط لازم است، اما ادامة تسلط از طریق اطلاعات رایگان است که افراد را متقاعد به رفتاری میکند که صاحبان اطلاعات، خواهان آن هستند. این مقاله درصدد است به مطالعة جایگاه و اهمیت نظریة عمومی نظامها در ادارة امور و عملیات کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی بپردازد. بر این اساس ضمن مرور و بررسی مفهوم نظام و هدف و ویژگیهای نظریة عمومی نظامها، به معرفی نظامهای باز و بسته و ابزارها و کاربردهای نظریة عمومی نظامها پرداخته و سعی در شناساندن اهمیت و نقاط قوت نظریة عمومی نظامها در نگرش کتابداران و مراکز تصمیمگیری کتابداری و اطلاعرسانی دارد. از مهمترین ویژگیهای مطرحشده در مقالة حاضر میتوان به مواردی همچون بههمپیوستگی و وابستگی اجزای نظام با یکدیگر، کلگرایی، هدفجویی، دارابودن ورودی و خروجی، پردازش، مقابله با بینظمی (آنتروپی)، تنظیم، سلسله مراتب، جداسازی، و همپایگی نظام اشاره کرد. از دیگر مباحث مقالة حاضر میتوان به نقش مؤثر نگرش نظاممدار در برنامههای توسعهای، شناخت ویژگیهای نظاممدار در سازمان کتابخانه، و فواید بهکارگیری این نوع تفکر در مدیریت کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی اشاره کرد.
خلاصه ماشینی:
"نیز با توجه به همین ویژگی است که کتابخانه یکی از عناصر جامعه محسوب میشود و با آن در پیوستگی و انسجام مستمر قرار دارد و هیچگاه نمیتوان آن را مستقل از جامعه دانست، زیرا در این صورت جامعه دچار بینظمی و عدم تعادل و اختلال خواهد شد.
تنها عنصری از نظام اجتماعی که وظیفة گردآوری، بستهبندی، ذخیره، بازیابی، یا به عبارت دیگر وظیفة مدیریت و سازماندهی این اطلاعات را برعهده دارد عنصر کتابداری و اطلاعرسانی است، که همانطورکه قبلا نیز اشاره شد از منظری دیگر خود نیز به عنوان یک نظام، دارای عناصری با ویژگیها و وظایف خاص خود است.
2. تفکر نظاممدار این امکان را برای مدیر کتابخانه ایجاد میکند که هدفهای خود را با مجموعه هدفهای کلان سازمان کتابخانه، مرتبط سازد؛ زیرا مدیر موظف است که علاوه بر تلاش برای تحقق هدفهای خود، نحوة تلفیق آنها با هدفهای گستردة نظام کتابخانه را نیز شناسایی کند.
آنان در صورت بهرهگیری از تفکر نظاممدار از دیدگاه اطلاعات و آگاهی، کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی را در نظام اجتماعی دارای نقش اساسی و منحصربهفرد، با کارکردهای خاص خود خواهند یافت و بر این اساس آن را به عنوان شرط اساسی توسعه، مورد تقویت و توجه خاص قرار خواهند داد.
در صورت وجود این نوع تفکر نزد برنامهریزان کلان کشور، به کتابخانه در قالب کلی برنامههای توسعه توجه خواهد شد و جایگاه و نقش واقعی آن که همانا تأمین اطلاعات و دانش برای نظام اجتماعی است، بازشناخته خواهد شد."