چکیده:
حکیم نجم الدین محمد فلکی از شعرای معروف قرن ششم هجری است که در قصبه شماخی از توابع شروان متولد شد. فلکی گوینده ای نازک خیال و شیرین سخن است که بر خلاف معاصران خود، به سهولت کلام و روانی سخن متمایل بود. دیوان ناقص و ناتمامی از وی در سال 1929 میلادی در لندن توسط محمد هادی حسن خان به چاپ رسیده است. در ایران نیز محمد طاهری شهاب دیوانی از این شاعر را در سال 1345 تصحیح کرده و از سوی انتشارات کتابخانه ابن سینا به چاپ رسانده است. از آنجا که مشخص نیست، نسخه اساس و یا نسخه بدل های در دسترس این مصحح کدام است و متن دیوان ظاهرا بر اساس نسخه های نامعلوم، نامستند و متاخر، تصحیح و تدوین گردیده، نگارنده بر آن است تا با در دسترس داشتن چهار نسخه خطی تازه یافته، برای نخستین بار ابیاتی از دیوان این شاعر را تصحیح نموده و تحریفات این دیوان را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.
Philosopher Najmedin Mohammad Falaki، Well- Known poet in the sixth A. H.، was born Shamakhi a small in Shervan province. He was a sweet- spoken person who express his thoughts in a very simple and fluently way. An incomplete and imperfect Divan has remained of him. This Divan was published by Mohammad Hadi Hasan Khan in London in 1929. In Iran also Mohammad Taheri Shahab edited this Divan and it is published by Ebne sina library press. Since there is not clear which base or manuscripts were available to the editor، therefore. The text of Divan was edited based on unknown، invalid. And earlier one. The writer of this study has tried to edit this Divan according to four manuscripts. Therefore this paper is the first edition of some verses from Falaki Shervani's Divan.
خلاصه ماشینی:
"در نسخۀ پاریس و 1063 مجلس،مصراع دوم چنین است: «همه سعود فلک بر ولیت شد مقصور» ص 76 بیت اول: چو مصحف هنر و اندرو به حشمت و جاه#تویی که سوره الحمد و سوره ناسی این بیت در نسخۀ 1063 مجلس چنین است: چو مصحف است هنر و اندر او به حشمت و جاه#تویی که سورۀ الحمد و سوره ناسی د)تبدیل و تحریف واژهها اشکال عمدۀ دیوان چاپی فلکی شروانی،کلمات و ترکیباتی است که به علت قرائت نادرست توسط کاتبان و ناسخان نسخههای خطی،به صورت محرف در نسخههای متأخر ثبت گردیده است و از آنجا که همین نسخههای جدید و تحریف شده در اختیار مصحح دیوان چاپی بوده،بنابراین واژهها و ترکیبات با همان تحریف و تبدیل در متن دیوان چاپی راه یافته است.
در قصیدهای با مطلع: صورت گردون صفت جسم زمین را جان از او#مادۀ جان لطف او لیکن خرد حیران از او در اثنای این قصیده،پس از بیت دوم،بیست و پنج بیت حذف گردید و از قصیده 32 بیتی،تنها هفت بیت آن در متن دیوان چاپی ثبت گردیده است که به برخی از ابیات حذف شده اشاره میشود: اژدها کردار پیچان و کنان جرم زمین#و اژدهای آسمان در سیر سر گردان از او دم به مشرق برده و دم مانده در مغرب هنوز#و اضطرابی هر زمان پیدا در این دوران از او همچو دیوار جرم او گیرد حریم مملکت#قسم هر نامحرمی بیحرمتی حرمان از او در کشیده صد هزاران جانور عمدا به دم#طعم او و قوت او و قوت ایشان از او پیکرش زاده هزاران مار در اطراف او#هر یکی را تیز در کوشندگی دندان از او قصیدۀ مزبور در لغز رود(آب)است و یکی از قصاید نادر فلکی شروانی است که در دیوان چاپی و کتب تذکره و تاریخ ادبیات ناقص و ناتمام است."