چکیده:
سیل یکی از انواع مخاطرات طبیعی است که همهساله خسارات زیان باری را در سراسر جهان و ازجمله ایران بهوجود میآورد. برای جلوگیری از رخداد سیلاب، باید مناطقی را شناسایی کرد که دارای پتانسیل بالایی در ایجاد این پدیده هستند و برای کاهش خطرات احتمالی، از سرمنشا تولید وارد عمل شد که همانا حوزههای آبخیز هستند. این پژوهش نیز در پی ارائهی روشی برای پهنهبندی پتانسیل سیل خیزی حوزههای آبخیز است. با توجه به اهداف پژوهش، نخست عوامل موثر در پهنهبندی پتانسیل سیل خیزی (سنگشناسی، نفوذپذیری، تراکم شبکهی زهکشی، زمان تمرکز، شیب، گروه هیدرولوژیک خاک، کاربری اراضی، بارش و فاصله از آبراهه) شناسایی و وزن هر کدام از معیارها، پس از تکمیل پرسش نامهی مقایسهی زوجی از سوی کارشناسان، بهوسیلهی فرآیند سلسلهمراتبی فازی مشخص شد. از عملگر جمع جبری فازی برای مدل سازی فضایی و پهنه بندی، بر اساس میزان عضویت فازی هر کدام از عوامل در حوزهی آبخیز اخترآباد استفاده شد. همچنین برای طبقه بندی پتانسیل سیل خیزی، نقشهی نهایی بهدستآمده از منطقه، بر اساس انحراف معیار در هفت کلاس قرار گرفت. بر اساس نتایج بهدستآمده، پهنه های با خطر سیلخیزی زیاد در شمال و جنوب حوزه قرار دارند و مناطق با خطر کم، در آبراههها و قسمتهای مرکزی حوزه واقع شدهاند. نتایج تحلیل ناحیهای که حاصل همپوشانی نقشهی نهایی با نقشههای هر یک از عوامل موثر بر سیل خیزی است، بیان میدارد که مناطق با پتانسیل سیل خیزی زیاد در پهنههایی با شیب بیش از 60 درصد و بارش بین 400-300 میلیمتر قرار دارند. پوشش گیاهی مناسب، خاک تکاملیافته و تراوایی بیشتر، در قسمت مرکزی و پاییندست حوزه واقع شده است که شرایط سیل خیزی را کاهش دادهاند.
خلاصه ماشینی:
"پهنهبندی پتانسیل سیلخیزی حوزهی آبخیز اخترآباد با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبی فازی آرش ملکیان-استادیار دانشکدهی منابع طبیعی،دانشگاه تهران اصغر افتادگانخوزانی*-دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی،گرایش اقلیمشناسی،دانشگاه تهران غدیر عشورنژاد-کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی،دانشکدهی جغرافیا،دانشگاه تهران پذیرش مقاله:1391/05/15 تأیید نهایی:1391/11/17 چکیده {IBسیل یکی از انواع مخاطرات طبیعی است که همه ساله خسارات زیانباری را در سراسر جهان و از جمله ایران به وجود میآورد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) مواد و روشها با توجه به اهداف پژوهش،نخست عوامل مؤثر در پهنهبندی پتانسیل سیلخیزی،از طریق مطالعات کتابخانهای(قنواتی و همکاران، 0931؛2002,la te gnahZ:8002,la te ahniS( شناسایی و با نظر کارشناسان تکمیل شد و با توجه به معیارهای مشخص شده،دادههای مکانی سطح منطقه جمعآوری شدند.
mus ciarbeglA yzzuF (به تصویر صفحه مراجعه شود) الف)عوامل مؤثر در سیلخیزی 1-زمینشناسی *نفوذپذیری:با توجه به ویژگیهای سنگشناسی،وضعیت تکتونیک،زمین ساخت و بازدیدهای میدانی،واحدهای سنگی حوزهی مورد مطالعه،براساس نفوذپذیری به پنج طبقه شامل خیلی تراوا،تراوا،نسبتا تراوا،کم تراوا و ناتروا،تقسیم شده است(جدول شمارهی 2).
رابطهی 13)(به تصویر صفحه مراجعه شود) همچنین در خصوص عامل فاصله از آبراهه با توجه به اثرگذاری معکوس این عامل در ایجاد سیلاب،از تابع عضویت فازی زیر(رابطهی شمارهی 14)استفاده شد و نقشهی فازی این عامل به دست آمد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) بحث و نتیجهگیری این پژوهش با شناسایی عوامل مؤثر بر سیلخیزی و با استفاده از ترکیب فرایند تحلیل سلسلهمراتبی فازی و عملگر جمع جبری فازی،مدلی را برای پهنهبندی پتانسیل سیلخیزی حوزههای آبخیز ارائه کرده است."