چکیده:
خرد و خردورزی از ویژگیها و امتیازات مهم بشری شمرده میشود و همواره راهنمای بشر به سوی سعادت بوده است و میتوان آن را زبان مشترک همة انسانها برشمرد. لذا اولیای دین در تبلیغ پیام الهی از این نعمت الهی فراوان استفاده کردهاند. در این مقاله برآنیم تا گوشهای از این راهبرد را به نظاره بنشینیم و براهین توحید ذاتی در روایات را بررسی کنیم؛ بنابراین میکوشیم با روش کتابخانهای و شیوة توصیفی ـ تحلیلی براهین مورد استفاده در روایات را استخراج کنیم. براهین پرشماری در آثار معصومین مورد استناد واقع شده است که میتوان برهان نفی ترکیب، برهان نفی محدودیت، برهان فرجه، برهان عدم آثار و برهان عدم دلیل را از جملة آنها برشمرد. کلیدواژگان: برهان، توحید، فرجه، فطرت، توحید ذاتی، تدافع قدرتهای مطلق، تمانع، روایات، کلام نقلی.
Intellect and intellectuality are considered among man's important characteristics and merits which always take man towards happiness and can be considered as a language shared by all people. Therefore، the leading figures of a religion have frequently used this divine blessing in conveying the divine message. The present paper studies the proofs of unity of the divine essence presented by traditions (riwayat). Using a library and descriptive analysis، the author tries to extract proofs derived from the traditions. There are a lot of evidence in the Fourteen Infallibles' works which can be cited in this regard including the argument from negating composition، the argument from negation of limitation، the proof from interval between two or more gods، the proof from exclusiveness of effects to one God، and the proof from no lack of evidence for two or more gods.
خلاصه ماشینی:
"خدا به نظر میرسد پیش از پرداختن به اثبات توحید و حتی اثبات وجود خدا، باید معنای خدا بررسی شود؛ یعنی یا بهگونة مطلق در روایات، یا بهگونة خاص در هر برهانی جداگانه بحث شود که از خدا چه معنایی اراده شده است؟ بهعبارتدیگر وجه تمایز خدا با دیگر موجودات چیست و یا چه صفتی است که خدا بودن خدا با آن شناخته میشود و خود آن صفت دیگر نیاز به اثبات ندارد و با اثبات وجود خدا در حقیقت آن صفت نیز برای خدا اثبات میشود؟ به نظر میرسد چنانکه در فلسفه این صفت عبارت است از وجوب بالذات، در روایات نیز صفاتی به همین مضمون به منزلة معنا و تعریف خدا، مطرح شدهاند؛ صفاتی مانند غنی بالذات یا ازلیت و قدم ذاتی.
بههرحال به نظر میرسد بیان امام( تحمل هر دو معنا را دارد و در بین شارحان، مرحوم بحرانی جامعترین بیان را در شرح حدیث ایراد فرموده است: این قول که گفته شود خدا دوتاست بعد از ثبوت لوازم وجوب وجود از قبیل نفی فقر و احتیاج و ضعف، با ملاحظة اثنینیت و قوت و ضعف، چهار وجه قابل تصور است: وجه اول اینکه اولی و دومی هر دو قوی باشند؛ وجه دوم آنکه هر دو ضعیف باشند و وجه سوم آنکه اولی قوی و دومی ضعیف باشد و چهارم آنکه اولی ضعیف و دومی قوی باشد؛ و چون در دو وجه اخیر تعیین قوی و ضعیف در بحث تأثیری ندارد، لذا حضرت سه وجه ایراد فرمود و از آنجا که روشن است که قدم ذاتی از لوازم وجوب وجود است، لذا تأثیری در وجوه احتمالی ندارد."