چکیده:
شناخت آسیب پذیری جمعیت و گروه های انسانی به عنوان اقدامی ابزاری در راستای پیشگیری از زایش فاجعه مبتنی بر زیستن در نواحی پر خطر مطرح است. به بیان دیگر زیستن در بستر مخاطره آمیز طبیعی به طور لزوم به معنای خسارت بار بودن و آسیب پذیری نیست بلکه آن چه منجر به ایجاد خسارت ناشی از رویداد مخاطرات می شود، نوع زیستن و میزان شناخت و درک جمعیت مستقر از درجه مخاطره آمیز بودن و مآلا میزان آسیب پذیری است. تحلیل آسیب پذیری کانون های جمعیتی واقع در پهنه پرخطر اقدامی علمی برای فراهم سازی زیرساخت اطلاعاتی مناسب از درجه و میزان خطرپذیری از رخداد مخاطرات در مقیاس خانوار – واحد مسکونی است. مبتنی بر چنین دیدگاهی مساله تحلیل آسیب پذیری ناشی از مخاطرات زمینی در ناحیه پر مخاطره و هم چنین پرجاذبه ولشت در البرز مرکزی را مورد توجه قرار گرفته است. به این ترتیب نخست به کمک پایگاه اطلاعات مکانی داده ایجاد شده در محیط GIS، پهنه بندی دو مخاطره لغزش و لرزش در ناحیه صورت گرفت، سپس از طریق تکنیک ابداعی فاکتورهای اثر گذار این دو مخاطرات در ایجاد و همزادی با دیگر به منظور تولید نقشه مخاطرات زمین استخراج شده است. نقشه مخاطرات زمینی با نقشه تولیدی الگوی توزیعی واحدهای مسکونی که اطلاعات کیفیت بنا و جمعیت ساکن در آن از طریق پیمایش میدانی تا مین شده، به منظور تبیین آسیب پذیری این دو گروه، هم نهاد گردید. استخراج عرصه متعلق پهنه در معرض مخاطره زمینی نشان داد که از مجموعه مساحت محدوده حدود نیمی (4/49درصد) در پهنه های نسبتا پر خطر؛ 8/36 درصد در عرصه های پرخطر؛ 5 درصد بسیار پرخطر و نزدیک به 9 درصد در پهنه های نسبتا کم خطر واقع شده است. یافته تحقیق موید آسیب پذیر بودن کلیه مساکن و جمعیت ساکن در آن با درجه آسیب پذیری متفاوت است. به طوری که قریب به نیمی از واحدهای مسکونی و جمعیت منطقه از آسیب پذیری متوسط برخوردار بوده و نیمی دیگر واجد درجه آسیب پذیری زیاد تا بسیار زیاد می باشند.
خلاصه ماشینی:
نکته قابل تأمل این که هر چند در بسیاری از این کشورها از جملـه ایران تلاش وافری برای شناسایی مخاطرات با هدف شناسایی نواحی پر خطر صورت پذیرفتـه اسـت ، اما به دلیل ناکافی بودن این اقدامات از یک سـو و کمبـود تکنیـکهـا و روش مناسـبی بـرای تعیـین و ارزیابی دقیق و عمقی بسترهای ناامن به همراه تحلیـل درجـه و از سـوی دیگـر میـزان آسـیب پـذیری گروههای انسانی از این تهدیدات نتوانسته است جریان تبدیل سـانحه بـه فاجعـه در نـواحی پـر خطـر شناسایی شده را کنترل و یا حداقل به طور جدی تعدیل کند.
براساس بررسی های صورت گرفته ، تنها مطالعـه بـا موضوع آسیب پذیری در این محدوده، تحقیقات انجام شده به وسیله شـریفی کیـا مـی باشـد کـه مسأله آسیب پذیری ناشی از دو مخاطره زمین لرزه و لغزش را در سطح ناحیه مـرز آبـاد مـورد بررسی قرار داده است (٢٠١٠ ,٢٠٠٧, Sharifikia).
/ شکل ٤ نقشه پهنه بندی مخاطرات زمین در محدوده مطالعه شده ٥- یافته ها (سنجش و تحلیل آسیب پذیری) با تولید و استخراج نقشه مخاطرات زمینی و تحدید فضـایی عرصـه مطالعـه شـده بـه کـلاسهـای مختلف از نقطه نظر پتانسیل خطرزایی ، مسأله سنجش میـزان آسـیب پـذیری انسـان و فعالیـت هـای انسانی مستقر در این پهنه ها مشتمل بر جمعیت ، واحدهای مسکونی و تأسیسات به منظور اسـتخراج یافته نهایی تحقیق مورد بحث قرار می گیرد.