چکیده:
بررسی جایگاه یک شهر در نظام فضایی شبکه شهری پیرامون خود نه تنها یاریگر متخصصین جهت درک فراز و نشیب های حیات شهر و محیط پیرامون آن است بلکه می تواند زمینه ای برای تنظیم روابط سلسله مراتبی سکونتگاه ها و برنامه ریزی جهت انتظام فضایی در شبکه شهری مورد مطالعه باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان تعادل نظام سلسله مراتب فضایی سکونتگاه های شهری استان خوزستان و روند تحولات شهر مسجدسلیمان در نظام فضایی مذکور در یک دوره زمانی 30 ساله انجام شده است. پژوهش به شیوه کمی- تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و داده های آماری انجام شده و برای تجزیه و تحلیل داده های فوق از طبقه بندی های جمعیتی و مدل های ارزیابی کمی شامل شاخص نخست شهری، قاعده آنتروپی، مدل رتبه- اندازه، ضریب کشش پذیری و ضریب مکانی استفاده شده و سپس به تحلیل و ریشه یابی داده ها پرداخته است. نتایج نشان می دهد در طبقه شهرهای میانی و کوچک خوزستان تعادل نسبی حاکم است اما با افزایش پدیده نخست شهری تعادل در کل نظام فضایی شبکه شهری این استان تضعیف شده است. همچنین تعریف نشدن نقش مسجدسلیمان پس از اتمام منابع نفتی موجب تضعیف جایگاه آن در نظام سلسله-مراتب فضایی شبکه شهری خوزستان شده و در صورت ادامه این روند و مهاجرت های پیامد آن موجب دامن زدن به کاهش تعادل در این شبکه خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"جدول ٢ - خلاصه وضعیت مسجد سلیمان بر اساس قاعده رتبه - اندازه ، ١٣٨٥-١٣٥٥ (رجوع شود به تصویر صفحه) بررسی شرایط شهر مسجدسلیمان در دوره های اخیر نشان میدهد در پی افت جمعیت و رتبه واقعی شهر، رتبه تئوریک شهر نیز رو به افول گذاشته و فاصله شهر از نخستین شهر استان (اهواز) رو به فزونی گذاشته است (نمودار شماره ٢)، دلیل این امر را میتوان ناشی از راهبردهای اتخاذ شده برای تخلیه شهر و توقف ساخت و سازها در شهر و عدم تأمین زیرساختهای لازم در دو دوره ی اخیر ذکر نمود که در نتیجه به رکود شهر و جمعیت فرستی شهر منجر شده است لذا شهر در این دوره ها موفق به جذب جمعیت و حفظ جمعیت موجود خود نشده و فاصله آن با شهرهای بزرگ استان رو به فزونی گذاشته است .
تجزیه و تحلیل یافته ها : تجزیه و تحلیل نظام سلسله مراتب شهری استان خوزستان بر اساس یافته های تحقیق نشان میدهد نسبت رتبه به جمعیت شهر در طبقه شهرهای متوسط و کوچک (بر اساس طبقه بندی سکونتگاه های شهری در سال ١٣٨٥) تعادل نسبی را نشان میدهد و این ویژگی در دوره زمانی مورد مطالعه نیز بجز مقطع جنگ تحمیلی و آثار ناشی از آن به همین روال بوده است ؛ اما در طبقه شهرهای بزرگ نوسانات مداومی وجود دارد و نسبت رتبه به جمعیت یکنواخت نیست ."