چکیده:
از مسایل بنیادین در حقوق کیفری بین المللی مساله دفاعیات اسـت . ایـن موضـوع در حقـوق داخلی نیزاز اهمیتی به سزا برخوردار است .در نظام های حقوقی نوشته وکامن لا برخـوردی متفاوت با این موضوع شده است . حقوق دانان از مساله دفاعیات به عنوان جنبه اغلب فراموش شده حقوق کیفری بین المللی یاد می کنند. رویه قضایی ملی و بین المللی نیز در این زمینه پـر از اختلاف و پراکنده است .دلایلی متعدد نیز برای این تفرق و اختلاف نظرعنـوان مـی کننـد. هدف نوشتار حاضر بررسی دفاعیات در حقوق کیفری بین المللی بـا رویکـرد مقایـسه ای بـا حقوق کیفری ملی و نگاه انتقادی به حقوق حاکم بر دفاعیات است .دفاعیاتی (موارد معافیت از مسئولیت ) که در این نوشتار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند دفاعیاتی هستند که در حقوق کیفری ملی معادل هایی دارند و عبارتنداز:دفاع مشروع ، بیماری هاو اختلالات روانی، مستی، اجبارو ضرورت ، اشتباه حکمی و موضوعی(قسمت نخست ). دفاعیات خاص حقـوق کیفـری بین المللی که در حقوق کیفری ملی معادلی ندارنـد در نوشـتار جداگانـه ای مـورد بحـث و بررسی قرار می گیرند (قسمت دوم ).
خلاصه ماشینی:
دفاعیاتی (موارد معافیت از مسئولیت ) که در این نوشتار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند دفاعیاتی هستند که در حقوق کیفری ملی معادل هایی دارند و عبارتنداز:دفاع مشروع ، بیماری هاو اختلالات روانی، مستی، اجبارو ضرورت ، اشتباه حکمی و موضوعی(قسمت نخست ).
ویلیام شبث حقوق دان ایرلندی در کتاب مقدمه ای بر دیوان کیفـری بین المللی از عنوان دفاعیات استفاده کرده و مصادیق آنها را بدون تفکیک مورد بحث قـرار داده است ( شبث ، ١٣٨٤، ١١٥).
به همین دلیل ماده ٣١(٢)مقـرر مـی دارد: دیـوان در مورد قابلیت اعمال جهات رافع مسئولیت کیفری مقرر در این اساسنامه نسبت به پرونده ای کـه در دیوان مطرح است ، تصمیم گیری خواهد نمود.
اساسنامه دیوان کیفری بین المللی در زمینه مستی به عنوان یک عامل رافع مسئولیت کیفـری از روی کرد نظام کامن لا فاصله گرفته است .
مـاده ٣١(١) (د)در این زمینه مقررمیدارد:عملی که ادعا میشود یکـی از جـرایم در صـلاحیت دیـوان را تشکیل میدهد؛ به وسیله اجبار ناشی از تهدید قریب الوقوع به مرگ یا آسیب مهـم یـا تهدیـد مستمر یا قریب الوقوع صدمه جسمانی علیه آن شخص یا دیگری، واقع شده و شخص از روی ضرورت وبه شکل معقول برای رفع این تهدید عمل کرده باشدبه شرط آن که مرتکب قـصد 1- Cassese, Antonio ‘The Rome Statute of the International Criminal Court: Some Preliminary Reflections’(1999) 10 EJIL 144, 154–5.
در مقایسه با سایر عوامل رافـع مسئولیت کیفری، این دفاع در رویه قضایی بین المللی نقشی برجسته بازی کرده اسـت کـه در تصممیات دادگاه های مربوطه منعکس است (٤١١: Cryer,Op. Cit).