چکیده:
تاکنون پژوهشهای دامنهداری در زمینه پیدایش، خیزش و یا افول خلافت عباسیان صورت گرفته است؛ اما هنوز زوایای ناگفته بسیاری نزد مورخان و محققان تاریخ اسلام وجود دارد. آنچه مقرر است در این وجیزه بررسی شود، زاویهای متفاوت و دغدغهای پنهان برگرفته از این پرسش است که ساختار قدرت سیاسی عباسیان چه تاثیری بر فراز تمدن اسلامی نهاده است؟ نخستین فرضیهای که به ذهن متبادر میشود آن است که انسجام درونی ساختار قدرت سیاسی عباسیان، متمرکز در نهاد خلافت، عامل رشد سازههای تمدنی، زمینهساز بروز عصر طلایی و پدید آمدن الگو و مفهوم تمدن اسلامی متکی بر خلافت شرقی شده است. جهت آزمون این فرضیه از الگوی نظری دیدگاه سیستمی و لوزی انسجام درونی بهره گرفته شده است. روش بررسی در این پژوهش متناسب با روشهای معمول تاریخی، توصیفی ـ تحلیلی میباشد.
خلاصه ماشینی:
آنچه مقرر است در این وجیزه بررسی شود، زاویهای متفاوت و دغدغهای پنهان برگرفته از این پرسش است که ساختار قدرت سیاسی عباسیان چه تأثیری بر فراز تمدن اسلامی نهاده است؟ نخستین فرضیهای که به ذهن متبادر میشود آن است که انسجام درونی ساختار قدرت سیاسی عباسیان، متمرکز در نهاد خلافت، عامل رشد سازههای تمدنی، زمینهساز بروز عصر طلایی و پدید آمدن الگو و مفهوم تمدن اسلامی متکی بر خلافت شرقی شده است.
1 اما هنوز مجال بررسی و ظرفیتهای خالی در زوایای قابل تأمل این دولتبسیار است؛ چنانکه از خلال بیش از پنج قرن سیطره معنوی عباسیان بر جهان اسلامو خیزش بهترین ادوار تاریخی چونعصر طلایی، شکلگیری انبوهی از جریانهای فکری و فرهنگی و نیز تقابل با دولتهای قدرتمندی چون فاطمیان و امویان اندلس میتوان سؤالات پرشماری را در ذهن تداعی کرد که تنها بخشی از این پرسشها حوزهمطالعه این مقاله است؛ازجمله اینکه آیا میتوان علت دوام و استمرارخلافت عباسیان و بالندگی تمدن اسلامی را درنحوه ساختارقدرت سیاسی آنان جستجو نمود؟ در خلال این پرسش اساسی، دو سؤال دیگر همپاسخخواهد گرفت؛ نخست آنکه،مؤلفههای ساختار قدرت سیاسی عباسیان چیست؟ دیگر اینکه، ساختار قدرت سیاسی خلافت عباسی چه تأثیری بر فراز تمدن اسلامی نهاده است؟ سؤال نخست ماهیتی توصیفی داشته ونیاز به فرضیه ندارد.
اما اصلیترین فرضیه مطرح در پاسخ به پرسش دوم این است که انسجام درونی و تمرکز ساختار قدرت سیاسی عباسیان در نهاد خلافت، عامل رشد سازههای تمدنی، زمینهساز بروز عصر طلایی و پدید آمدن الگو و مفهوم تمدن اسلامی متکی بر خلافت شرقی شد.