چکیده:
تحقیق حاضر در پی بررسی عوامل مؤثر در علل افزایش مهریه، بررسی نحوه پیدایش آن در تمدنهای پیشین تا به حال و کارکردهای مهریه در جامعه اسلامی ایران میباشد. تعیین و پرداخت مهریه سبب افزایش پای بندی به زندگی، افزایش اعتماد زوجین به هم، ارتقای عزت نفس زنان، تا حدی مهار طلاق و هم چنین باعث کنترل تمایلات نوجویانه مردان و پشتوانهی اقتصادی زن پس از طلاق و افزایش امنیت روانی - اجتماعی آنان میشود. از طرفی، این تحقیق علاوه بر ذکر کارکردهای مثبت مهریه در نظر دارد کارکردهای منفی آن را نیز مانند تضعیف اعتماد اجتماعی، افزایش چشم و همچشمیها، نداشتن حد و مرز برای میزان مهریه، افزایش سن ازدواج، کاهش نرخ ازدواج و تحمل اجباری زندگیهای تصنعی را بررسی نماید. در راستای اهداف از نظریات مبادله و کارکردگرایی برای تحلیل مهریه از لحاظ جامعه شناسی و مردم شناسی استفاده شده است. در ضمن سعی شده است از لحاظ حقوقی - شرعی - اجتماعی به تبیین و تحلیل مهریه در ایران پرداخته و تاکید بر این امر دارد که مهریه یک حق طبیعی به حساب میآید، کسی حق محدود نمودن آن را ندارد؛ زیرا که خداوند آن را در مقام تکوین برای زنان به ودیعه گذاشته است.
خلاصه ماشینی:
"به اعتقاد این نظریه، مهر به عنوان یکی از حقوق مالی زن، ایدهای در اصل مذهبی یا دست کم مورد تأیید جدی ادیان الهی است و دلیل این مدعا، رواج این سنت در ادیان ابراهیمی و مشتقات آن و نیز آیینهای متأثر از این ادیان، هر چند در قالب الگوهای مختلف میباشد و هم اکنون نیز به رغم وقوع تغییرات اساسی در جوامع انسانی و بعضا تضعیف تعلقات دینی، این سنت هم چنان با آمیزههای معنوی و ارزشی و برخوردار از سبک و سیاق دینی، مورد احترام و مبنای عمل معتقدان به ادیان مذهبی است (آبرکرامبی، 1367: 126) 4- مهار طلاق و کنترل تمایلات نوجویانه مرد نظریه دیگری که با مذاق عرف موجود سازگاری بیشتری دارد و معمولا بیش از سایر نظریات، تصریحا و تلویحا بدان ارجاع میشود و تحت عناوینی هم چون عدم اطمینان نسبت به آینده، ترس از وقوع مسائل غیر قابل پیش بینی، کنترل هواخواهی و مهار تمایلات تنوع جویانه مرد و ...
مطابق این نظریه، افزایش مهر نیز از جمله تبعات این ارتقای موقعیت است و چون زن از رهگذر این پویش تکاملی، به موقعیت و جایگاه برتری در مقایسه با گذشته دست یافته و ارزش و اعتبار بیشتری را به خود اختصاص داده است، در فرایند ازدواج نیز به عنوان یکی از مهم ترین مقاطع زندگی، حقوق و امتیازات ویژهای برای خود قایل است و جامعه نیز به وی حق میدهد تا متناسب با میزان برخورداری از ویژگیهای اکتسابی مذکور و درجه اعتبار پایگاهیاش در رتبه بندی نظام اجتماعی، مهریهای را مطالبه کند (ساروخانی، 1370: 25)."