چکیده:
محمد بن ابراهیم معروف به ابن طباطبا از علویانی بود که در زمان مأمون قیام کرد. دلایل و انگیزه های این قیام دعوت مردم به کتاب خدا و سنت پیامبر، مخالفت با حکومت عباسیان و اعاده حکومت به خاندان علوی بود.در ابتدا نصر بن شبیب که یکی از شیعیان بود، ابن طبا طبا را به جزیره دعوت کرد تا قیام را از آنجا شروع نماید اما به علت اختلاف با عشیره اش از یاری با ابن طبا طبا سر باز زد . سپس ابن طبا طبا با ابو السرایا هم بیعت شدند و در کوفه مردم را گرد خود جمع نمودند تا قیام خود را آغاز نمایند. ابن طبا طبا شکست سختی بر والی کوفه وارد کرد. در این زمان افرادی از سوی حسن بن سهل برای سرکوبی قیام ابن طبا طبا فرستاده شدند که شکست خوردند. بعد از این نبرد ابن طبا طبا فوت کرد و رهبری قیام به دست ابو السرایا و محمد بن محمد بن زید اداره شد و در جنگ بعدی با عبید بن محمد مروردی نیز پیروز میدان شدندو سپس عاملان خود را به کوفه،یمن،اهواز،بصره ومکه فرستادند.خبر مغلوب شدن سپاه عباسیان و فتوحات ابو السرایا سبب شد تا هرثمه بن اعین به جنگ با ابو السرایا و محمدبن محمدبن زید فرستاده شودکه شکست سختی از طرف هرثمه بر آنان تحمیل شد به طوری که مجبور به فرار از کوفه شدند و در جلولاء،توسط حماد کند غوش دستگیر و به نزد حسن بن سهل فرستاده شدند .به دستور مأمون گردن ابو السرایا زده شد و محمدبن محمدبن زید نیز بعد از مدتی شهید شد.در این قیام از امام رضا(ع) هم دعوت شده بود که ایشان نپذیرفتند.
خلاصه ماشینی:
"طبری در زمان قیام ابن طباطبا عامل کوفه از طرف حسن بن سهل ، سلیمان بن ابوجعفر منصور ذکر می کند که وقتی خبر قیام به حسن بن سهل رسید، خشمگین شد و او را ضعیف شمرد و زهیر بن مسیب را با ده هزار سوار به جنگ با ابن طباطبا فرستاد و در جنگی که بین این دو سپاه روی داد سپاهیان زهیر فرار کردند و اردوگاه زهیر به غارت رفت و فردای همان روز ابن طباطبا فوت کرد(طبری، تاریخ طبری، 1350، جلد 13، ص 5630- 5629).
اقدامات ابوالسرایا بعد از فوت ابن طباطبا بعد از کشته شدن ابن طباطبا، ابوالسرایا شخصی علوی به نام محمد بن محمدبن علی بن زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب به جای ابن طباطبا نشاند، در این هنگام خبر شکست زهیر به حسن بن فضل رسید و او عبیدبن محمد مروردی(عبدوس بن محمد مروزی) را با چهارهزار سوار به سوی کوفه فرستاد ولی او هم در جنگ با ابوالسرایا کشته شد و سپاهیانش فرار کردند .
دعوت از امام رضا(ع) به قیام از محمد بن اثرم که در زمان ابوالسرایا از جانب محمد بن سلیمان علوی که از سردسته های نگهبانان مدینه بود نقل شده که گفته است:« همه ی افراد خاندان ابن طباطبا ودیگر مردم از قریش به گرد او آمدند و با وی بیعت کردند و به او گفتند : خوب است به سوی ابی الحسن پیغام فرستی که به جمع ما در آید، زیرا دعوت ما یکی است ، سلیمان به من گفت : به سوی او برو و سلام برسان و به او بگو افراد خاندان تو گرد هم آمدند، و دوست دارند که شما هم با آنها باشی ،اگر مصلحت می دانی قدم رنجه فرما."