چکیده:
جریمه دیرکرد بانک ها در حالی به صورت امری رایج در نظام بانکی کشور وجود دارد که بعضی از علما آن را مصداقی از ربا خواری دانسته اند یا نسبت به حذف آن تاکید کرده اند. بسیط و ساده فرض کردن موضوعات تحکام و ارائه حکم واحد در شرایط و اوضاع گوناگون و متفاوت، نوعی راحت طلبی است که نتیجه آن عدم انعطاف در مواجهه با شرایط متغیر و غلتیدن به وادی جزمیت و تحجر است. از این رو هدف، شناخت صحیح و کارشناسی دقیق موضوعاتی است که در صدد اعلام حکم برای آن موضوع می باشد.
در این مقاله سعس بر این است که مسئله ربا، اقسام و احکام آن بررسی شود و حکم سودهای بانگی بیان شود. همچنین مسئله جریمه دیرکرد بانک ها و مشروعیت آن ها بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
"حال این سؤال مطرح است که در مواردی که بانک سود پرداخت میکند مثل سپرده موقت و پسانداز،آیا این سودی که بانک میدهد جایز است یا جایز نیست؟واضح است که وقتی بانک پولی را به عنوان قرض دریافت کند و به موجب قرار سدی پرداخت کند،ربا است و شرعا اشکال دارد،اما اگر قرار سود در بین نباشد مشتری قرض بدهد و بانک در پرداخت سود آزاد باشد،مقرراتی بانک را مجبور به پرداخت سود نکرده باشد و قرضدهنده هم حق مطالبه برای خود قائل نباشد و بانک به دلخواه خود در پایان مدت مبلغی به صاحب پول اضافه بدهد،مانعی ندارد ولی به عنوان یک معامله و یک قرار قبلی برای پرداخت سود اشکال دارد و اگر کسی میخواهد از پولی که به بانک میدهد سودی عایدش شود،حتما باید شکل دیگری داشته باشد.
بنابراین در مورد ربا باید اول این مسئله را حل کنیم که آیا قرض دادن ربوی از نظر طبیعت حقوقی با اجاره متفاوت است؟اگر فرق نمیکند پس این اشکال هم از نظر شرعی قهرا مطرح میشود که چگونه شارع جلوی قرض دادن ربوی به یک مستمند را به این شدت گرفته است ولی با اجاره دادن خانه به یک مستمند موافق است و فقط توصیه اخلاقی کرده است و نگفته اگر کسی نمیتواند مالالاجاره خانهاش را بپردازد،اگر بگیرد حرام است بلکه مانند بسیاری از موارد دیگر امر به احسان کرده است.
باتوجه به حرمت جریمۀ دیرکرد و عدم امکان احیای قوانین مدنی برای بدهیهای گذشته، شورای نگهبان در سال 1364 تصریح کرد که مطالبۀ مازاد بر بدهی بدهکاران به صورت خسارت تأخیر تأدیه جایز نیست و مواد 719 تا 723 آیین دادرسی مدنی و موارد مشابه آن،خلاف شرع و غیرقابلاجرا است و فقط از کسانی میتوان جریمه گرفت که این مطلب را به صورت شرط ضمن عقد پذیرفته باشند."