چکیده:
وقف سنت حسنه ای است که از دیرباز به اشکال گوناگون در تاریخ زندگی بشر وجود داشته است لیکن اسلام آن را در مسیری روشن، منطقی و هدفدار مورد استفاده قرار داده است. بزرگان دینی و سیاسی این سنت را سرلوحه زندگی خود قرار داده اند و همواره در ایجاد بناهای وقفی تلاش نمودند، یکی از این شخصیت های ممتاز دینی و سیاسی در دوره صفویه شیخ علیخان زنگنه می باشد وی وزیر شاه -سلیمان صفوی و در عین حال بیگلربیگی همدان بوده است. شیخ علیخان در سطح استان همدان دارای موقوفات مختلفی می باشد. در این مقاله سعی شده موقوفات این شخصیت برجسته در شهرستان تویسرکان شامل؛ مدرسه علوم دینی، مسجد و بازار مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
بزرگان ديني و سياسي اين سنت را سرلوحه زندگي خود قرار داده اند و همواره در ايجاد بناهاي وقفي تلاش نمودند، يکي از اين شخصيت هاي ممتاز ديني و سياسي در دوره صفويه شيخ عليخان زنگنه مي باشد وي وزير شاه -سليمان صفوي و در عين حال بيگلربيگي همدان بوده است.
مدرسه داراي صحن هشت ضلعي بزرگي ميباشد که گرداگرد آن بناي يک طبقه مشتمل بر تعداد زيادي حجرات متصل به هم قرار گرفته است؛ در ميان ضلع جنوبي (جنوب غربي) بزرگترين ايوان صحن واقع شده که در پشت آن فضاي وسيع نمازخانه يا مسجد قرار دارد، رو به روي اين ايوان در جبهه شمالي نيز، ايواني کوچکتر واقع شده است.
مدرسه شيخ عليخان زنگنه به لحاظ قرارگيري در بافت کهن شهر و ارتباط نزديک با فضاهاي کاربردي اصلي شهر؛ همچون بازار، داراي فضاي دسترسي مناسبي ميباشد که اين فضاي ورودي متناسب با مدرسه در جهت جنوبي ايجاد گرديده است.
قسمت فوقاني آن داراي کتيبهاي مستطيل شکل با تزيينات چليپايي مزين به نام خداوند تبارک و تعالي و اسامي پنج تن عليهم السلام ميباشد [6] درب ورودي مدرسه داراي عرضي برابر با 120 سانتي متر و ارتفاعي برابر با 252 سانتيمتر ميباشد، علاوه بر درب مذکور؛ دو درب چوبي در دو جانب درب ورودي اصلي تعبيه گشته که جنبه نگهباني داشته است [7] سردر ورودي از طريق دالاني به هشتي زيبايي متصل ميگردد؛ هشتي مذکور در زاويه جنوبي مدرسه واقع گرديده و داراي پوشش گنبدي مزين به کاربندي بسيار زيباي 16 ضلعي اختري ميباشد.
ورودي بازار تويسرکان بازار تويسرکان؛ به لحاظ قرارگيري در بافت کهن شهر و ارتباط نزديک با فضاهاي کاربردي اصلي شهر؛ همچون ميدان مرکزي و مدرسه شيخ عليخان زنگنه و مسجد جامع داراي فضاهاي دسترسي مناسبي، در جهات مختلف بازار ميباشد که اين فضاهاي ورودي متناسب با بازار در چهار جهت ايجاد گرديده است.