چکیده:
عنوان پژوهش حاضر بررسی سفارت خانه ها و قنسول گری ها از آغـاز قاجـار تـا پایـان دوره ی ناصری است . با شکل گیری وزارت خارجه در دوره ی فتحعلی شـاه مناسـبات سیاسی ایران با دیگر دول وارد فاز جدیدی گردید اما به دلیل فقدان تشـکیلاتی شـدن و ابتدایی بودن وزارت خارجه نمودهای آن نیز تجلی پیدا نکرد و این امر تا انسجام در وزارت خارجه به تعویق افتاد. سفارت خانـه هـا و قنسـول گـریهـا بـه عنـوان بخشـی از وزارت خارجه چنین وضعیتی داشتند. روند شکل گیری و تحول در سفارت خانـه هـا و قنسول گری ها مساله ی این تحقیق است . با توجه به نبود پژوهش جـدی در ایـن زمینـه نوع پژوهش توصیفی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای میباشـد و در حـد تـوان از اسـناد و نسخ خطی نیز بهره گرفته شده است . نتیجه ی به دست آمده نشان میدهد عـدم مـدون شدن وزارت خارجه در دوران ماقبل ناصری باعث نبـود سـفارت خانـه هـا و انسـجام و تشکیلاتی شدن وزارت خارجه در دوره ی ناصری باعث پویایی و گسـترش سـفارت - خانه ها و قنسول گری ها گردید.
خلاصه ماشینی:
اعتمادالسلطنه مورخ پرکـار عصر ناصري درکتاب "صدرالتواريخ " راجع به دوره ي فتحعلي شاه مينويسد: «سفير دائمي در ايران توقف نداشته گاهي سفراي موقتي که بـه ايـران مـي آمدنـد سابقا رسم بر اين بوده است که بايد درخانه صدراعظم [ويـا رجـال بـزرگ آن زمـان ] منزل کنند و پس از انجام کار به مقر خود مراجعت نماينـد.
شـاه در ايـن نامـه کـه بـه ميـرزا مسعودخان گرمرودي وزير دول خارجه مينويسد تاکيد ميکند که نبايد انگليسـيهـا بتوانند از طريق عهدنامه اي که با ايران منعقد ميکنند حـق داشـتن قنسـول گـري را بـه دست آورند(تهران ، مرکز اسناد و تاريخ ديپلماسي وزارت امور خارجـه ، نامـه محمـد شاه به ميرزا مسعود خان گرمرودي وزير دول خارجه ، سال ١٢٥٢ ق ، کارتن ٣، بـرگ .
محمد امين رياحي در کتاب سفارت نامه هاي ايران مينويسـد: «در ايـران همچنـان کـه همه اصلاحات اساسي با نام اميرکبير آغاز ميشود نخستين سـفارت خانـه هـاي دائمـي ايران را او در آخرين سال صدارت خود در (١٢٦٧ق ) در لندن ١(صفي نيـا، ١٣٢٨، ص ٦١) و پطرزبورغ تأسيس کرد.
(2107-2109 نتيجه گيري بررسي سفارت خانه ها و قنسول گري ها از آغاز قاجار تا پايان دوره ي ناصري عنوان اين جستار است .
دوره ي ناصري زمان تشکيلاتي شـدن وزارت خارجـه اسـت از ايـن رو سفارت خانه ها و قنسول گري ها به عنوان نمود بيروني اين تشکيلات از اهميت بسـزايي برخوردار شدند و اولين سفارت خانه هاي ايران در دول ديگرو به تبـع آن دول ديگـر در ايران تشکيل گرديد.