چکیده:
قاچاق بخشی از اقتصاد غیر قابل مشاهده است که در آمارهای رسمی ثبت نمی شود که این امر موجب پنهان ماندن بخشی از عملکرد اقتصادی کشور می شود. داشتن اطلاعات از قاچاق کالا از جنبه های مهمی از جنبه فرار مالیاتی، اثربخشی سیاست ها پولی و مالی، رشد اقتصادی و توزیع درآمد اهمیت دارد. در این مطالعه ابتدا با استفاده روش شاخص های چندگانه و علل چندگانه (MIMIC) به بررسی علل و آثار قاچاق کالا در ایران طی دوره 1386-1353 پرداخته می شود، سپس با استفاده از آزمون علیت گرنجر ، رابطه بین قاچاق کالا و اقتصاد رسمی بررسی می شود. بر اساس نتایج این مطالعه، تورم، شاخص باز بودن اقتصاد، آموزش و حجم دولت مهم ترین عوامل موثر بر قاچاق کالا در ایران هستند و مصرف فرآورده های نفتی و تقاضای پول مهم ترین متغیرهای تاثیرپذیر از قاچاق کالا هستند. هم چنین در طی دوره مورد بررسی، اقتصاد زیرزمینی به طور متوسط
19 درصد از تولید ناخالص داخلی (به قیمت پایه 1376) را تشکیل می دهد. هم چنین بر اساس نتایج این مطالعه اقتصاد رسمی علیت گرنجری قاچاق کالا می باشد اما برای عکس این رابطه شواهدی یافت نشد.
خلاصه ماشینی:
"هدف این مطالعه برآورد حجم قاچاق کالا برای ایران با استفاده از روش شاخصهای چندگانه- علل چندگانه (MIMIC) 2 و بررسی رابطه بین قاچاق کالا و اقتصاد رسمی از طریق آزمون علیت گرنجر است.
در این تحقیق بار مالیاتی، شاخص باز بودن اقتصاد، رشد قیمت کالای مصرفی، بیکاری و درآمد سرانه به عنوان علل و تفاوت نرخ ارز رسمی و غیر رسمی، تقاضا برای پول نقد و مصرف انرژی را به عنوان شاخصهای تأثیرپذیر از اقتصاد زیرزمینی در نظر گرفته شده است.
انتظار میرود با افزایش نرخ ارز در بازار رسمی به دلیل بالا رفتن هزینههای واردات رسمی حجم قاچاق کالا افزایش یابد و با - Treisman, D, The Causes of Corruption: A Cross-National Study, Journal of Public Economic, Vol 76, 2000, pp: 399-457.
در این مطالعه از رشد تقاضای پول به عنوان شاخصی برای نشان دادن آثار قاچاق کالا استفاده شده است و انتطار میرود رابطه مثبت بین این دو متغیر برقرار باشد.
جدول 2- اندازه نسبی قاچاق کالا برای سال 1370 در مطالعات مختلف پژوهشگر روش برآورد مقدار برآوردی برای سال 1370 (درصدی از GDP رسمی) خلعتبری (1994، الف) نسبت نقد 7 معاونت بررسی های استراتژیک (1376) تخمین تقاضای پول 30 طاهرفر (1376) نسبت نقد 26 باقری گرمارودی (1377) تخمین تقاضای پول 17 عرب مازار یزدی (1380) متغیر پنهان 13 صامتی و دیگران (1388) متغیر پنهان 6/18 میانگین 6/18 منبع: مطالعات ذکر شده در صورتی که سال 1376 را به عنوان سال پایه انتخاب کنیم و بقیه سالها را نسبت به این سال نرمال کنیم، میتوان شاخص فوق را به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی نشان داد."