چکیده:
این مقاله گزارشی تفصیلی از دیدگاههای اعتقادی شیخ حر عاملی عرضه میدارد. برای بیان تقریر وی از اعتقادات امامیه، یکی از آثارش با عنوان الفصول المهمة فی اصول الائمه محور قرار گرفته و در عین حال تلاش شده که با مراجعه به تمام آثار وی تصویر جامعی از دیدگاههای کلامیاش عرضه شود. شیخ حر عاملی از محدثان مشهور امامیه و از بزرگان علمای اخباری است. به نظر وی آنچه در روایات ذکر شده وافی به مقصود است. بر همین اساس، وی در این کتاب تلاش دارد تمام معارف را با نقل آیات و روایات و استناد مستقیم بدانها عرضه بدارد. به نظر وی، برای تبیین عقاید نیازی به ادلة عقلی ظنی نیست و روا نیست که ظاهر روایات با استناد به این قبیل ادله ظنی تأویل گردد. بر همین اساس، وی دیدگاه برخی از متکلمان امامی همچون شیخ مفید را که ظاهر برخی از روایات را تأویلکردهاند رد میکند. شیخ حر برای فلسفه و تصوف در مسائل اعتقادی اعتباری قائل نیست و دیدگاههای فیلسوفان و صوفیان را با استناد به ادله عقلی و نقلی رد میکند.
خلاصه ماشینی:
"شیخ حر عاملی در ابتدای کتاب بعد از بیان مقدمه، فوایدی را پیرامون حجیت نص عام و شمول افرادی آن و همچنین مباحثی در موضوع الفاظ، صیغ عموم، تخصیص عام، استدلال به عام قبل از فحص و مطالبی دیگر بیان میدارد و در پایان این نکته را متذکر میشود که علمای اصول و ادبیات عرب مسئلة عام و خاص را بررسی و آن را طولانی کردهاند و اکثر مباحثی که مطرح نمودهاند دلیل تام و فایدة قابل توجهی ندارد؛ این در حالی است که در احادیث ما قرائن بلکه تصریحات، به اندازة کافی وجود دارد و ما به برکت ائمة اطهار (ع) به این مباحث نیازی نداریم.
دوم آنکه در عین حال که محور اصلی مطالب مقاله کتاب الفصول المهمه است، به تمامی کتب شیخ حر عاملی مراجعه شده تا اگر در کتابهای دیگر وی مطلب مهمی در موضوع مورد نظر وجود داشته، بدانها نیز اشاره شود.
به نظر وی ادلة اثبات و نفی احباط و تکفیر با یکدیگر تعارض دارند؛ ولی به این صورت میتوان بین این ادله را جمع کرد که حبط تمامی اعمال گذشته، زمانی است که شخص با حالت کفر بمیرد و تکفیر تمامی معاصی سابق نیز زمانی است که شخص با حالت ایمان از دنیا برود؛ در غیر این دو مورد، احباط و تکفیر کلی نیست؛ یعنی هر عمل یا معصیتی آثاری دارد که یکی از آثار آن، حبط و تکفیر است؛ ولی این اثر به صورتی نیست که تمامی اعمال و معاصی گذشته را شامل شود (باب 57)."