چکیده:
رمان نفرین زمین بیش از این که یک اثر هنری باشد، سندی اجتماعی است. آل احمد در این اثر ارزشمند کوشیده تا تحلیلی اجتماعی از عصر خود ارائه کند و نسبت به وقوع تجدد که از دیدگاه او آفت هایی بنیان کن در پی دارد، اخطار دهد. بدین جهت این اثر پخته ترین اثر داستانی و گلچین افکار اجتماعی او و متضمن یک تئوری اجتماعی است. در این نوشته تئوری منعکس شده در رمان نفرین زمین را با مدل های معروف تبیین1 در علوم اجتماعی تطبیق می دهیم تا هم ارزش اجتماعی و تاریخی نفرین زمین و هم جایگاه بینش اجتماعی این روشنفکر مطرح و صاحب قلم که آثارش هنوز هم خواننده و طرف دار دارند، در عرصه نظریه پردازی اجتماعی بیش از پیش روشن شود. دریافت پایانی ما در این پژوهش آن است که تئوری آل احمد فقط با یک مدل قابل تبیین نیست، بلکه برای تبیین آن باید از چند مدل استفاده کرد. علاوه بر این تمام نظریات او صائب و قابل دفاع نیستند و برخی با ضعف های اساسی مواجهند.
Besides being a literary work، the novel Curse of the Land (Nefrin-e Zamin) is a social document. In this great work، Al-e Ahmad intends to give a social analysis of this own era، and warn his readers against the devastating consequences of modernity. Viewed from this perspective، it is regarded as his most sophisticated work representing his social thoughts and theories. In this paper an effort is made to introduce these theories and compare them with famous explanation models in social sciences in order to indicate the social and historical value of the novel and to clarify the position of its author، whose works are still popular، as a social intellectual in the realm of social theorization. The result of the comparison of his social theories with other models of explanations shows that they cannot be explained with a single model and، to explain them adequately، several models must be employed. It is also concluded that all his theories are not correct and defendable and some of them are seriously flawed.
خلاصه ماشینی:
"بدیهی است که تحلیل شبکة پیچیدة تحولات لاینقطع اجتماعی به این سادگی و سرراسـتی نیـست و نباید علل و عوامل و اعتبارات ناظر بر تحول را، بـه جـای عرصـه هـای متنـوع زنـدگی ، در افکـار و آرمانها و حب و بغض های شخصی جست یا در همة تحولات، حکومت یا نفت را علت العلل ، مـردم را بی اختیار و بازیچه و فواید ماشین را نادیده انگاشـت چـون پـیش از غربزدگـی حکومـت و اهمیـت یافتن نفت ایران، ورود ماشین و به تعبیر دیگر تجدد سابقه دارد.
١٣ در اینجا از مباحث مربوط به تجدد چشم می پوشیم و صرفا آرای آلاحمد را در مورد نتـایج آن بـه تلخیص تمام می آوریم : در ایران، مانند غرب، ابعاد وجود انسان و جامعه و تاریخ را در چارچوب عقـل مقید در حصار لذات حسی خلاصه می کنند، باورهای شاعرانه را با داس تفکر علمی درو می کننـد و در نتیجة آن دین و عرفان عاطل می شود، در پی گسترش زندگی ماشینی و فرهنگ تجاری، نظام اقتـصادی فئودالیته به نظام اقتصادی نوین تحول می یابد، به دنبال تحولات اقتصادی وابستگی فرهنگـی و سیاسـی و غربزدگی حکومت با تمام تبعات شومش پیش می آید و نظامهای ضامن استقلال و امنیـت کـشور بـه وسیله ای برای تأمین اسباب نفوذ بیگانه و سرکوب هر نوع رفتار و حرکت معتـرض تبـدیل مـی شـوند.
٤- مخالفت با حزب توده و جستن نظامی در کشاورزی که برتر از کلخوز باشد، تجـارب جهـانی در مـورد تقابل اقتصاد کشاورزی با اقتـصاد صـنعتی و تجـاری، موفقیـت «کیبـوتس » (Keybouts) در حکومـت نوبنیـاد صهیونیستی که یهودیان سرگردان را با آب و خاک سکون داده بودنـد و وقـوع اصـلاحات ارضـی در ایـران کـه چشم انداز آن توسعة اقتصاد تجاری غرب در ایران و وابستگی فرهنگی ایرانی و تحکیم پایه های حکومتی اسـت که وی با آن مخالف است ؛ این ها عوامل دیگری بودند که در تحـریض آلاحمـد بـه نگـارش ایـن رمـان نقـش داشته اند."