چکیده:
تعیین حدود مناطق جغرافیایی در ادوار مختلف تاریخی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مرزبندی های سیاسی – جغرافیایی گاه بر اتفاقات تاریخی اثر گذارده است. از این رو تعیین حدود یک ایالت یا منطقه، رسالتی بر تاریخ نگاران و مورخان است. مغستان از جمله نواحی خاص جغرافیایی است که حدود آن در منابع به طور دقیق مشخص نگشته است. غالب منابع و تحقیقات جدید، مغستان را تنها حاشیه ساحلی می دانند. این مقاله در صدد است تا ضمن بررسی وجه تسمیه مغستان، حدود و موقعیت دقیق جغرافیایی این ناحیه را تبیین کرده، پاره ای از وقایع سیاسی – اجتماعی ناحیت را بررسی کند.
Determining the boundaries of geographical regions in various historic eras has been of a special importance. Political-geographical demarcations have sometimes affected historic events. Therefore، determining the boundaries of a state or region is a matter that historians and historiographers are in charge of. Moghistan is one of the specific geographical regions whose borders have not been determined in sources. Most resources and recent surveys have recognized Moghistan as the only region along the beach. The present article is to not only study the etymology of Moghistan but also explicate the boundaries and exact geographical condition of this area and investigate some political-social events of the area.
خلاصه ماشینی:
مغستان، هرموز، ملوک هرموز، وجه تسمیه مقدمه با شروع ناامنیهایی که به دنبال حمله مغولان و تیموریان رخ داد، ملوک هرموز و تجار، مرکز تجارت را از بندر هرموز به جزیره جرون منتقل کردند و از آن پس، نام جزیره جرون به هرموز نو تغییر پیدا کرد و بندر هرموز، هرموز کهنه نامیده شد؛ مغستان، منطقه ساحلی اطراف میناب کنونی که بندر هرموز 1 در آنجا شکل گرفته است، در ادوار مختلف یکی از اصلیترین مناطق تحت کنترل ملوک هرموز محسوب میشد.
ابن بطوطه که در نیمه اول قرن هشتم 2 به هرموز آمده است، از «هرموز نو» و هم از هرموز کهنه نام میبرد و هرموز را همان مغستان میداند: «هرموز شهری است بر ساحل دریا که موغستان نیز نامیده میشود.
با مقایسه و تلفیق نوشته های نئارخوس، پلوتارک، استرابون و بتولمه معلوم میگردد دریادار اسکندر، بعد از عبور از Badis (احتمالا جاسک امروز)، از شهر آرموزیا دیدن کرده است که در آن، رودخانه ای به نام «آنامیس» جاری بود و این رود از ایالت بسیار ثروتمند مغستان میگذشت که وی از جزیره کوچکی در دهانه خلیج فارس به نام «موغستانه» نام میبرد (توکلی1341: 56).
سیوری ضمن اشاره به پایداری و استمرار سنت های پیش از اسلام مینویسد تا اواخر قرن هفدهم هنوز هم نواحی اطراف هرمز کهنه به نام مغستان یعنی سرزمین مغ و زرتشتیان معروف بوده است (سیوری، 1377: 42).
محمدعلی مخبر نیز می گوید این ناحیه مرکز پیشوایان زرتشتی قبل از اسلام بود (مخبر،1327: 74-75) و شاید به همین دلیل بوده است که بعد از هرج و مرجی که پس از سقوط ساسانیان به وجود آمد عده کثیری از زرتشتیان به جنوب و مغستان آمدهاند.