چکیده:
باغ ایرانی محصول اصیل تعامل ذهن و زندگی ایرانیان در محیط طبیعی آنان است. علیرغم سنت دیرپای باغسازی در ایران شمار کمی از متخصصان در صدد شناخت و تحلیل بنیه های نظری آن برآمده اند. این نوشته در صدد است تا زیبایی شناسی باغ ایرانی را با تکیه بر نمونه های تاریخی در انطباق با آئین و ذهن ایرانیان در فاصله دوران تاریخی تا کنون مورد نظر قرار دهد. در این گزارش به نکاتی در زیبایی شناسی باغ ایرانی اشاره می شود که نقش اصلی در پدیدآورن فضا را بر عهده گرفته است. چشم انداز بیکران، حضور آب، تنوع فضایی، منظره قدسی، مکان تامل و هندسه مستطیلی از جمله آنهاست. زیبایی در باغ ایرانی بر پایه تفسیر هنرمند از مفاهیم ذهنی او آغاز می شود و در گذر زمان تحت صیقل تاریخ و محیط رنگ نوین به خود می گیرد. مفهوم زیبایی در آغاز هم پیوند با معنای خیر و مفید بوده لیکن تدریجا با تفکیک مفهوم بسیط آن، به سلیقه ای مستقل در حوزه صورت و شکل بخشی به فضا بدل شده است.
The Iranian art of Garden building is concluded by the cultural interaction of Iranian lives & their surrounded environment & nature.
There are a few scholars، however، to understand the theoretical aspects of the Iranian garden art in spite of its very old tradition. In this paper the author is concerned with the esthetics in Iranian art of garden building based on the historical samples of Iranian garden، according to the Iranian mentality & rites through the times. Also، the paper considers the new items in the esthetics of Iranian garden; where the fine forms the space. The endless landscape، the water، space variety، sacred landscape، rectangular geometry & the space for stay-thinking are the other aspects in the esthetic of the Iranian garden.
The first step to the fine for the artisan in this art، is his interpretation of objects in the mind; those objects evolves through the times the environment.
The meaning of the fine were joined to the good & evil at the begging، where as parallel to the diffraction of the meaning of the good & evil، that meaning of the fine has evolved its nature & scope in the form & space forming.
خلاصه ماشینی:
"در بررسی تطبیقی آثار برجای مانده از باغ ایرانی، از قدیمترین آنها در پاسارگاد مربوط به عصر کوروش هخامنشی (قرن ششم پیش از میلاد) تا سده گذشته (دوره قاجار)، که آخرین نمونه های مبتنی بر سنت باغسازی ایرانی پدید آمد، عناصر مشترکی را می توان یافت که مقدمه زیبایی شناسی باغ ایرانی را شکل می دهد.
در این اقدام بیش از مکانیابی عملکردها ایجاد فضا و منظره ای خاص که «حال» ویژه باغ ایرانی را تولید کند هدف گیری می شود: بریدن از بیرون و توجه به درون؛ پدید آوردن فضای تأمل از طریق مواجهه انسان با فضای بی انتها و ساخت و پرداخت منظره بیکران و لایتناهی در عرصه محدود.
کشش باغ ایرانی و میل قدم زدن در آن، علیرغم هندسه مستقیم الخط باغ، ناشی از تقید طراح به پدید آوردن فضاهای گوناگون است؛ استخر جلوی کوشک با درخت سایه انداز آن برای استراحت بعد از ظهر، گوشه سازی باغ در امتداد کمربندی با دیواری بلند و فضایی محصور، که جز آسمان هیچ چیز را نمیتوان دید، منطر نهایی دید در راهی فرعی که به دیواره باغ با آبنمای کوچکی در برابر آن منتهی می شود، حیاطی کوچک که از میانه دیوار گذر می کند و تو را به خلوت اندرونی می رساند و فضاهای دیگری که هر یک حس ویژه خود را دارد.
در نتیجه می توان نوعی از منظره سازی را در باغ ایرانی مشاهده کرد که شباهتهای صوری با گونه نمادگرایانه عتیق خود دارد، لکن فضایی شورانگیز و مناسب تأمل برای انسان و ادراکات شهودی او محسوب می شود."