چکیده:
ضعف روشهای سنتی طبقه بندی اقلیمی در نمایش واقعیتهای اقلیمی ناحیه خزری و نشان دادن برتری روشهای نوین مبتنی بر سازو کارهای آماری چند متغیره و سامانه اطلاعات جغرافیایی در ارائه پهنههای اقلیمی ناحیه خزری، مهمترین ایده انجام این پژوهش است. برای دستیابی به این هدف، دادههای نوزده عنصر اقلیمی ایستگاههای همدید منتخب شمال و شمال شرق کشور با دوره آماری20 ساله از پایگاه دادههای سازمان هواشناسی کشور استخراج گردید و پس از اطمینان از استقلال و همگنی دادهها به کمک قابلیتهای زمین آماری نرم افزار سرفر، ابتدا دادههای هر کدام از عناصر اقلیمی منطقه مورد مطالعه بر اساس یاختههایی با ابعاد 15× 15کیلومتر با استفاده از روش حداقل انحنا، میانیابی یابی گردید. سپس اطلاعات نقشههای رقومی بصورت آرایه ای به حالت R با ابعاد 19×266 آرایش داده شد و پس از هنجارسازی، یک تحلیل عاملی با چرخش مهپراش بر روی آرایه بهنجار شده، اعمال گردید و مشخص شد در مجموع 98 درصد مقادیر پراش دادهها توسط دو عامل بارشی- دمایی و رطوبتی- دمایی توجیه می شود. که عامل اول50 درصد و عامل دوم 48 درصد مقادیر پراش دادهها را بیان می کند. نمرات عاملی به وسیله تحلیل خوشهای پایگانی و روش ادغام "وارد" مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که نتیجه آن تقسیم ناحیه خزری به چهار خرده ناحیه اقلیمی معتدل مرطوب، معتدل نیمه مرطوب، سرد کم بارش و نیمه سرد کم بارش است. این خرده نواحی بشدت متأثر از عوامل اقلیمی چون دوری و فاصله گرفتن از دریا و افزایش ارتفاع است. تنوع اقلیمی در بخشهای شرقی بویژه در محدوده استان گلستان، آشکارتر است.
خلاصه ماشینی:
"مسعودیان Eklundh and Palesjo Regan mortal Principal Component Analysis (1382،171) با استفاده از تحلیل عاملی به روش مؤلفههای اصلی و چرخش مهپراش، نشان داد میتوان 27 عنصر اقلیمی ایران را با توجه به همبستگی درون گروهی میان آنها به 6 عامل خلاصه کرد و با اعمال تحلیل خوشهای روی نمرات عاملی، ایران را به پانزده ناحیه اقلیمی تفکیک نمود.
جدول4) بارهای عاملینوزده عنصر اقلیمی ناحیه خزری عامل دوم عامل اول عنصر اقلیمی نشانه عنصر 624/0 739/0 تبخیر وتعرق سالانه V1 536/0 817/0 اختلاف بین حداکثر و حداقل دما V2 291/0 952/0 تعداد روزهای با حداقل دمای برابر صفر و کمتر V3 921/0 382/0 متوسط حداقل دما V4 551/0 82/0 متوسط حداکثر دما V5 796/0 593/0 متوسط دمای روزانه V6 897/0 44/0 متوسط دمای نقطه شبنم V7 883/0 468/0 متوسط نسبت مخلوط V8 888/0 46/0 متوسط فشار بخار آب V9 752/0 649/0 متوسط رطوبت نسبی V10 59/0 8/0 بارش سالانه V11 549/0 829/0 تعداد روزهای توام با بارش 10میلیمتر و بیشتر V12 557/0 824/0 تعداد روزهای توام با بارش 5 میلیمتر و بیشتر V13 689/0 722/0 تعداد روزهای تندری V14 65/0 757/0 تعداد روزهای توام با بارش V15 785/0 604/0 جهت سرعت و درصد باد غالب V16 675/0 736/0 تعداد ساعات آفتابی V17 Loadings 46/0 879/0 متوسط فشار سطح دریا V18 768/0 632/0 تعداد روزهای ابری V19 همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، خروجیهای تحلیل عاملی در تحلیلهای بعدی بکار گرفته میشود.
جدول 5) وسعت خرده نواحی اقلیمی ناحیه خزری درصد مساحت مساحت (کیلومتر مربع) نام اقلیم 1/54 32400 معتدل مرطوب 1/21 12600 معتدل نیمه مرطوب 5/19 11700 سرد کم بارش 3/5 3150 نیمه سرد کم بارش 100 59850 جمع نتیجه گیری اعمال تحلیل عاملی بر روی آرایه دادههای بهنجار شده نوزده عنصر اقلیمی ناحیه خزری، نشان داد که اقلیم این ناحیه تحت تأثیر دو عامل بارشی - دمایی و رطوبتی- دمایی است."