چکیده:
این نوشتار ترجمه بخشی از مقدمه و فصل نخست از کتاب الدولة العثمانیة، قراءة جدیدة
لعوامل الانحطاط نوشته دکتر قیس جواد عزاوی است،2 وی دکتری خود را با رتبه عالی در
حوزه ی مطالعات عثمانی از دانشگاه سوربن فرانسه، در سال 1993م، دریافت کرده است. او
سردبیر نشریه دراسات شرفیه است و تاکنون از وی چندین کتاب و مقاله در زمینه مطالعات
دولت عثمانی چاپ و منتشر شده است. نویسنده در این نوشتار پس از اشاره کوتاه به دو
دیدگاه در خصوص علل فروپاشی دولت عثمانی که یکی علل انحطاط را در درون امپراطوری
عثمانی و دیگری در برون آن جستوجو می کند، با رویکردی نو علل فروپاشی پایانی ترین
امپراطوری دنیای اسلام را بررسی کرده است.
نویسنده پس از اشاره به پیامدهای درگیری میان ینی چری ها و سلاطین عثمانی، یکی از
عوامل ضعف دولت عثمانی را امتیازدهی به دولت های اروپایی دانسته و با مطالعه شرایط
تصویب معاهده های آن دولت با اروپاییان و ویژگی ها و نتایج و پیامدهای این
امتیازدهی، و ارائه اسناد و مدارک تاریخی، فرضیه خود را اثبات کرده است. وی معتقد
است که این معاهده ها و امتیازدهی ها تماما به سود دولت های اروپایی بود و دولت
عثمانی در برابر این امتیازدهی به هیچ امتیازی دست نمی یافت.
خلاصه ماشینی:
"مورخ یونانی، دیمتری کیتسیکس، در کتابش امپراطوری عثمانی سؤال می کند که آیا قانون امتیازهای تجاری که عثمانی ها به اروپایی ها بخشیدند، سبب اصلی استعمار اقتصادی اروپا نسبت به امپراطوری عثمانی بود؟ و برای این که به این سؤال پاسخ دهد، به نخستین امتیازهایی که عثمانی ها در سال 1554 م به ونیز دادند، باز می گردد و میان آن و امتیازهایی که خود ونیز در دوران بیزانس بر آن دست یافته بود، ارتباط برقرار می کند و به دنبال آن، نتیجه می گیرد که دولت عثمانی، عادت های بیزانسی را در این زمینه پذیرفت و در نهایت، به این نتیجه می رسد که امتیازها، اقتصاد امپراطوری را با از بین بردن نظام مالیاتی عثمانی که بر حمایت تجارت محلی بر ضد رقابت بیگانه استوار بود، نابود کرد،31 بلکه این امتیازها مانع اقدام سلطنت برای اجرای برنامه های اصلاحی و دریافت موارد مالی جدید، برای روبه رو شدن با هزینه های اداری و حکومتی شد.
36 هم چنین عمل به قانون امتیازهای بیگانه ادامه یافت و در عمل، الغا نشد مگر پس از پیمان لوزان در سال 1923 م، پس از آن که برای دولت های اروپایی تأکید کرد که دیگر سلطنت و خلافت اسلامی باز نخواهد گشت و ترکیه به رهبری آتاتورک به زودی به طور کلی به اروپا خواهد پیوست و اسلام را کنار خواهد نهاد و این چیزی است که اتفاق افتاد _______________________________ 35 ."