چکیده:
مسئله شر، که گاهی ازآن به »پناهگاه الحاد« نیزتعبیر میشود، از جمله مسائلی است که از دیرباز به سبب ناسازگاریش با پاره ای از مدعیات دینی درباره ٔ خدا، همواره ایمان دینداران را به طور جدی به مخاطره افکنده ویکی از نقدهای بسیارجدی عقلانی بر اعتقاد به وجود خدا قلمداد شده است . مسئله شر در عامترین صورتش این پرسش را پیش میآورد که وجود شروری در جهان از قبیل درد طاقت فرسا، رنج انسانهای بیگناه ، معلولیتهای جسمی، بی عدالتی، بلایای طبیعی و... چگونه با اعتقاد به وجود خدا سازگار است ؟ یافتن راه حل مناسبی برای این مسئله غامض یکی از دلمشغولیهای بسیاری از متفکران ، خاصه فیلسوفان دین والهی دانان ، بود ه وهست . نویسنده مقاله حاضر ضمن تحلیل وارزیابی این مسئله از نظر دکارت ، خاطرنشان میسازد که راه حل دکارت برای تبیین این مسئله نه دفاع اختیار باورانه )The free will defence)، بلکه اصل تمامیت (Principle f plenitude) است .
خلاصه ماشینی:
پس ، خدا، با انتخاب میان خلق مخلوقات غیر مختار (autmatn) وخلق موجوداتی که در فعل اختیار خویش گاهی به خطا میروند مواجه نبود ه است : برای خدا این امکان ̈ مسلما بهتر نیز د رکار بود ه است که موجوداتی را خلق کند که آزادانه رفتارکنند ولی در عین حال همواره درست رفتارکنند.
بنابراین ، کار بعدی ما بررسی این مطلب است که آیا خود دکارت به امکان پرکردن شکاف میان امکان ووقوع خطا )یا شر اخلاقی( اندیشیده وبه این نتیجه رسیده است که میتواند از دفاع اختیار باورانه برای پاسخ به پرسش دوم بهره گیرد؟ در این باره ، فقره مناسب ود ر عین حال دشواری در اوایل تاءمل چهارم مییابیم که درآن دکارت چنین نوشته است : »هرگز شکی در این نیست که خدا میتوانست مرا طوری بیافریند که هرگز دچار اشتباه نشوم ؛ همچنین ، تردیدی در این نیست که خدا همواره احسن امور را اراد ه میکند .
اما اگر آوردن عبارت مذکور لازم باشد حسن اش در این خواهد بود که دکارت خودش را به این اصل که گاهی انسان خطا میکند، ملتزم نمیسازد؛ اگر پاسخ پرسش دوم مثبت باشد، وی صرفا لوازم بهره مندی از اختیار و نیز لوازم تعلق اراد ه ٔخدا به احسن امور را توضیح میدهد.
خلاصه )بحث ( به نظر من دکارت اصل تمامیت )و نه اصل دفاع اختیار باورانه ( را برای تبیین این امر به کار برد ه است که امکان ووقوع خطا چگونه با وجود خدا سازگارند )پرسش های اول ودوم (.