Abstract:
قلمرو دین یکی از مباحثی است که در میان متکلمان و فیلسوفان دین حایز اهمیت بوده و در زمان معاصر با عنوانهایی نظیر نیاز بشر به دین، انتظار بشر از دین، و گستره شریعت نیز مورد بحث واقع شده است. مسایل اصلی در قلمرو دین این است که دین چیست؟ چه ارکان و اجزایی دارد و تا چه حد میتواند در زندگی بشر دخالت داشته باشد؟ شان دین بیان چه نوع مسایلی است؟ آیتالله مصباح یزدی قلمرو دین را بیان امور مربوط به سعادت ابدی انسان میدانند. دیدگاه ایشان برخی ابهامات را بهدنبال داشته است که این مقاله بهروش کتابخانهای و با رویکرد تحلیلی به بررسی آنها میپردازد؛ ابهاماتی مانند سکولار شدن دین؛ خروج بسیاری از متون دینی از قلمرو دین؛ عدم تشخیص گزارههایی که به سعادت انسان ارتباط دارد؛ چگونگی تشخیص ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم گزارهها و... . نوشتار حاضر این ابهامات را تبیین و بررسی میکند. مهمترین یافته این مقاله آن است که این ابهامات عمدتا ناشی از عدم درک درست این دیدگاه است.
The realm of religion is one of the important topics among theologians and philosophers of religion and has been discussed in contemporary times with titles such as „human need for religion‟, „human expectations from religion‟, and „the realm of Sharia‟. The main issues in this regard are as follows: What is religion? What are its pillars and components? And to what extent can it be involved in human life? In what issues should religion interfere? Ayatollah Misbah Yazdi believes explaining the matters related to the eternal prosperity of mankind are in the realm of religion. His point of view has led to some ambiguities, investigated in this article, using a library method with an analytical approach. Some of these ambiguities and problems are: the secularization of religion; failure to recognize statements that are related to human prosperity; many religious texts will come out of the domain of religion; how to identify the direct or indirect relationship between propositions and... This article explains and examines these ambiguities. The most important finding of this article is that these ambiguities are mainly caused by the lack of proper understanding of the mentioned point of view.
Machine summary:
ديدگاه ايشان برخي ابهامات را بهدنبال داشته است که اين مقاله بهروش کتابخانهاي و با رویکرد تحلیلی به بررسي آنها ميپردازد؛ ابهاماتی مانند سکولار شدن دين؛ خروج بسياري از متون ديني از قلمرو دين؛ عدم تشخيص گزارههايي که به سعادت انسان ارتباط دارد؛ چگونگی تشخيص ارتباط مستقيم يا غيرمستقيم گزارهها و...
ايشان نگاه روشنفکران را نقد کردهاند؛ اما از کنار نگاه متکلمان عبور کرده و نقدي نکردهاند (مصباح يزدي، 1380، جلسه 9، قسمت اول)؛ ضمن اينکه در برخي موارد، عبارات ايشان بهگونهاي است که گويا ميتوان از طريق استدلالهاي ضرورت دين، به تعريف دين دست يافت: «دين وظيفهاي براي تبيين پديدههاي طبيعي از راه کشف روابط علّي و معلولي ميان آنها بر عهده ندارد.
شايد چنين ابهامي از اينجا ناشي ميشود که آيتالله مصباح يزدي ميفرمايند: دين به روابط بين پديدهها نميپردازد (مصباح يزدي، 1394د، ص 294)؛ شناخت پديدهها و روابط ميان حقايق مادي ارتباطي مستقيم با ارزشها و سعادت يا شقاوت ندارند (همان، ص 104)؛ اساساً وظيفة اصلي دين اين نيست که روابط ميان پديدهها را تبيين کند (همان، ص 133)؛ موضوعات علمي تاجاييکه با سعادت و شقاوت انسان ارتباط نیابند، حيثيت ارزشي پيدا نکنند و بايد و نبايد در آنها نباشد، مستقيماً به دين ارتباط پيدا نميکنند و کيفيت تحقق يک پديده و ارتباط آن با ديگر پديدههاي طبيعي خودبهخود ربطي به دين ندارد (همان، ص 132).
پاسخ اولاً اين ابهام را نميتوان بهصورت کلي به ديدگاه آيتالله مصباح يزدي نسبت داد؛ چراکه در بسياري از گزارههاي ديني، حرمت يا وجوب عمل بهصراحت بيان شده است و ميتوان کشف کرد که آن احکام در سعادت انسان دخيلاند؛ ثانياً اين ابهام مربوط به نظريه نيست.