چکیده:
کنایه، یکی از شگردهای بیان غیر مستقیم و تصویرساز هنری و از عناصر چهارگانه فنّ بیان است که از
نظر لفظ و معنای ظاهری، در محور همنشینی و از نظر معنای پوشیده و دور، در محور جانشینی کلام قرار
دارد. در حقیقت اوج غرابت و زیبایی واقعی هر کنایه، همانند هر تصویر خیالی دیگر در تازگی آن است .
برخی از کنایهها به دلیل استعمال بیش از حد، در شمار کنایههای قاموسی درآمدهاند و معنایی تثبیت شده
و مشخّص دارند. در شعر نیما هم کنایههای قاموسی و سنّتی وجود دارد و هم کنایههای ابداعی و تازه .
کنایههای قاموسی، بیشتر در شعرهای سنّتی و نیمه سنّتی او به چشم میخورد و کنایههای ابداعی، در
اشعار نو و نیمایی وی. البتّه نیما یوشیج، گاه در معنی و مفهوم برخی از کنایههای قاموسی و سنّتی تصرّف
کرده و متناسب با بافت و زمینه شعر، معنایی غیر از معنای قاموسی و تثبیت شدة آن را اراده نموده است.
در این مقاله که بر روی تمام اشعار نیما، چه سنّتی و نیمه سنّتی و چه نیمایی صورت گرفته، کنایات شعر
وی استخراج و دستهبندی شده و به نوآوریها و ابداعات او در این خصوص اشاره گردیده است.
خلاصه ماشینی:
البته نیما یوشیج ، گاه در معنی و مفهوم برخی از کنایه های قاموسی و سنتی تصرف کرده و متناسب با بافت و زمینۀ شعر، معنایی غیر از معنای قاموسی و تثبیت شدٔە آن را اراده نموده است .
نیما یوشیج عنوان یکی از شعرهای خود را «پی دارو چوپان» گذاشـته اسـت که تعبیری است کنایی و چون این کنایه فقط در محل زندگی شاعر رواج داشته ، مفهـوم کنـایی آن را بیان کرده است : - فقط این مانده مثل مانندی بومیان را به زبان «پی دارو شده اکنون چوپان» و این مثل آید با کار کسی که در زندگی اندر تک و تاز رفته بسیار به کار دل و نایافته باز(همان:٥٩١) همان گونه که مشاهده میشود، تعبیر «پی دارو شده چوپان» کنایه ای است که خود شـاعر آن را توضیح میدهد و از آن رفع ابهام میکند.
نیما یوشیج علاوه بر این که در خود شـعر آن را توضیح داده، در مقدمۀ همین شعر نیز مفهوم کنایی این تعبیر را بیان کرده و میگوید: «ورد زبان بومیهاست که «چوپان از پی علف میرود» و این مثل را برای کسی بـه کـار مـیبرنـد کـه در زندگی هرچه میدود، به مقصود نمیرسد»(همان:٥٧٣).
کنایه های ابداعی در شعر نیما یوشیج را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: نخست کنایه هـایی که ساخته و پرداختۀ ذهن خود شاعر است ولی معنی و مفهوم به راحتی به ذهن خواننده منتقـل میشود.