چکیده:
سیره عقلا عبارتست از شیوه عملی و یا ارتکازات درونی همه عقلای عالم فارغ از تفاوتهای مکانی، زمانی و گرایشات دینی و مذهبی در برخورد با یک واقعه که آن روش را مفید و نیک تشخیص بدهند. در خصوص منشا حجیت سیره عقلاء دو دیدگاه کلی وجود دارد. نخست طریقیت و دوم، موضوعیت سیره عقلاء. حجیت سیرههای نوپدید بر اساس موضوعیت سیره عقلا قابل تحلیل است. گرچه سیره عقلا در مسائل فقه جزایی مورد استناد فقها قرار گرفته، اما به نظر میرسد این سیره باید نقش گستردهتری در این حوزه ایفا کند. برخی از کاربردهای آن در فقه جزا را میتوان این موارد نام برد: تعریف حرز، لزوم مال محسوبشدن شیء مسروق، ملاک احراز رشد، عدم ترتب مجازات بر صرف قصد مجرمانه، نیاز جامعه به وضع مقررات، جرمانگاری و وضع مجازات و تحدید آزادیها، مجازات جریمه مالی به عنوان یکی از تعزیرات و ... .
The logical usages is the practical way or mental opinion of all the rational people all over the world، regardless of their spatial، temporal and religious differences، which find it useful and good in dealing with a phenomenon. There are two general views about the criteria of validity of logical usage: first، instrumental validity and second، per se validity. The validity of new usages is based on second view. Although logical usages are used by jurists in criminal jurisprudence but it seems that it should has more important role in criminal jurisprudence. Some of its applications in the criminal jurisprudence are: the definition of “Herz”(protected)، what is robbed needs to be property، the criterion of Roshd (growth)، the mere criminal intent has no punishment، the community needs to regulate، impose criminal penalties and restrict freedom، financial penalties as a kind of “Tazir”(punishment).
خلاصه ماشینی:
"نخست، بر اساس دیدگاه رئیسالعقلاء بودن شارع، عدم احراز ردع نشانگر رضایت شارع است و چون شارع خود رئیس عقلاست، اگر چیزی مورد قبول عقلا واقع شود هر چند سیره عقلایی «نوپیدایی» باشد که در عصر معصوم سابقه نداشته دارای حجیت و اعتبار است.
7- مصادیق آیین دادرسی 7-1- لزوم تحویل گرفتن اسناد و وثیقهها از قاضی قبلی هنگامی که قاضی در شهری حاضر میشود اولین کاری که انجام میدهد این است که از حاکم قبلی دیوان حکم شامل وثیقههای مردم و اسناد و سجلات آنان را تحویل گیرد زیرا سیره قضات بر این قرار گرفته است که تمامی احکام را در دو نسخه تهیه میکنند، یک نسخه آن در دست محکوم له و یک نسخه را احتیاطا پیش خود نگه میندارد تا اگر زمانی نسخه محکوم له از بین رفت، به نسخه دیگر استناد شود(شیخ طوسی، 1387، 8: 89).
حال اگر کسی مدعی شود که خانه مزبور ملک وی میباشد و طرف، آن را به طور غیر مشروع متصرف شده است، در این مورد عقلا او را موظف میدانند که دعوی خود را - چون بر خلاف وضع طبیعی است - با دلیل اثبات نماید، زیرا وضع طبیعی و اصل آن است که هر کسی هر چیزی را حیازت نموده و تحت تصرف اوست از راه مشروع به دست آورده باشد.
مصادیق کاربرد سیره عقلا در فقه جزایی را میتوان در دو دسته احصاء کرد: اول، مصادیق حقوق جزای عمومی و اختصاصی: تعریف حرز، لزوم مال محسوبشدن شیء مسروق، انداختن جلو شیر به مانند آلت قتاله، ملاک احراز رشد، صرف مال در موارد مورد پذیرش عقلا، عدم ترتب مجازات بر صرف قصد مجرمانه، نیاز جامعه به وضع مقررات، جرمانگاری و وضع مجازات و تحدید آزادیها، مجازات جریمه مالی به عنوان یکی از تعزیرات، امکان به غنیمت گرفتن اموال شخصی سربازان دشمن."