چکیده:
در سال های ١٣٤١ و ١٣٤٢ که روحانیون ایران بـا پیشـگامی آیـت الله خمینی به مخالفت با اقدامات حکومـت پهلـوی برخاسـتند، منویـات کلی آنان ازسوی حوزه ی علمیه ی نجف مـورد حمایـت و پشـتیبانی قرار گرفت . در این میان ، مواضع حمایتگرانـه و همدلانـه ی آیـت الله خــویی بــیش از ســایر علمــای ایــن حــوزه بــود و موجــب دلگرمــی روحانیان داخل ایران میشد. در ایـن مقالـه ، مواضـع ایشـان دربرابـر مسائلی چون مصوبه ی دولت اسدالله علم ، رفراندم شاه ، دسـتگیری و بدرفتاری با روحانیون ، حمله به مدرسه ی فیضیه ، دسـتگیری آیـت الله خمینی و فعالان قیام پانزده خرداد، انتخابات مجلـس شـورای ملـی و سایر حوادث و رخـدادهای منتهـی بـه تغییـر دولـت اسـدالله علـم در اسفند ١٣٤٢ را مـورد بررسـی قـرار دادیـم . از ایـن بررسـیهـا نتیجـه گرفتیم که مواضع آیت الله خویی درمقایسه بـا مواضـع سـایر علمـا و مراجع تقلید (به جز امام خمینی) از لحن تندتر و شدیدتری برخوردار بوده اسـت . فتـوای ایشـان در تحـریم همکـاری بـا دولـت پهلـوی از مهم ترین و کم نظیرترین فتواهای مراجع تقلید شیعه علیه حکومت در دوران پهلوی به شمار میرود.
خلاصه ماشینی:
واکاوی مواضع آیت الله خویی در جریان نهضت روحانیون ایران 1 حمید بصیرت منش تاریخ دریافت : ٩٢/٩/٢٦ تاریخ تصویب : ٩٣/٣/٣١ چکیده در سال های ١٣٤١ و ١٣٤٢ که روحانیون ایران بـا پیشـگامی آیـت الله خمینی به مخالفت با اقدامات حکومـت پهلـوی برخاسـتند، منویـات کلی آنان ازسوی حوزه ی علمیه ی نجف مـورد حمایـت و پشـتیبانی قرار گرفت .
در یادنامه ی آیت الله خـویی (١٣٧٢)، غـروب خورشـید فقاهـت (١٣٧٣) تـألیف غلامرضا اسلامی و تعدادی از مقالات ، مواضـع خـویی بـه صـورت نـاقص و گـذرا و بـدون درنظر گرفتن زمینه های تاریخی مطرح شده است و بررسی لازم انجام نشده اسـت ؛ بنـابراین مسئله ی این مقاله برپایه ی این سـؤال مشـخص سـازمان یافـت کـه در میـان علمـای نجـف ، خویی چه موضعی علیه حکومت پهلوی درپیش گرفت و به عبارت دیگر، مواضع خویی از چه ویژگی هایی برخوردار بوده و چه تفاوتی با مواضع مراجع تقلید دیگر شیعه داشته است .
ایشان در ٢٦ مهر ١٣٤١، تلگرافی خطاب به سید محمد بهبهانی (از روحانیون بزرگ تهران که واسطه ی مراجع تقلیـد بـا دولـت و شـاه بـود) فرستاد و در آن ، اقدام دولـت را مـورد نکـوهش قـرار داد و از وی خواسـت «مراتـب را بـه پیشگاه اعلی حضرت همایون ابلاغ ، تا برحسب اقداماتی که درمـورد حمایـت از دیـن مبـین اسلام فرموده اند امر ملوکانـه بـه الغـای ایـن تصـویب نامـه اصـدار فرماینـد» (اسـناد انقـلاب اسلامی ، ١٣٧٤: ١/ ٢٧).