چکیده:
یکی از مسائل مورد ابتلا در جامعه اسلامی مسئله نگاه مرد به صورت و دستان زن نامحرم است که درباره آن نصوصی در قرآن کریم و سنت شریف وارد شده است. این نصوص هدفدار بوده و مشتمل بر بیان راهکارهایی جهت آسان شدن مراعات تکلیف است. افزون بر آن، حکم شرعی در آنها بهطور کاربردی ارائه شده است. از آنجا که کمتر کتاب یا رسالهای را میتوان یافت که متعرض این جهات شده باشد، نگارنده بر آن است که در این مقاله احکام این موضوع را به صورت کاربردی و با توجه به راهکارهای موجود در قرآن و روایات بررسی کند. این نوشتار مشتمل بر یک مقدمه، سه فصل و یک خاتمه است. مقدمه مقاله، نگاهی است به انواع نگاه از جهت انگیزه و طرح سوالهایی که جواب دادن به آنها به فهم بحث کمک میکند. در این نوشتار بحث از احکام نگاه بدون در نظر گرفتن عناوین ثانوی و دستههای خاصی از زنان است. فصول سه گانه که مباحث اصلی را تشکیل میدهد بر اساس سه قول معروف در مسئله نگاه مرد به چهره و دستان (تا مچ دست) تنظیم شده است. در خاتمه نیز ضمن جمع بندی مطالب گذشته و پاسخ به سوالات مورد بحث در مقاله، برخی راهکارها و نکات مستفاد از نصوص ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس معنی آیه چنین است: «زینت خود را بپوشانند مگر آنچه ظاهر شود» و واضح است که عدم وجوب ستر صورت و دست بر زن، ملازم با جواز نظر مرد نیست، زیرا ستر بدون ناظر نیز صدق میکند (خویی، بیتا: کتاب نکاح، 1/ 55 و 60).
1 هر چند صورت اول مناسبتی با عدم وجود متعلق غض در آیه شریفه دارد که گویا از این که نفرموده است از چه چیزی چشم را فرو خوابانید به نظر میرسد که باید آماده بود و در معرض وقوع نگاه، غض بصر کرد؛ ولی از ظاهر فعل مضارع «یغضوا» صورت فقط در صورتی که شخص با موردی بدون کمترین آگاهی و اختیار مواجه شد، نتیجه ترک نگاه میشود لذا تعبیر «غالبا» به کار رفت، نکته دیگر اینکه در صورتی که مرد در معرض وجود نامحرم بود و غض بصر نکرد ولی اتفاقا موردی پیدا نشد؛ متجری است نه عاصی.
بنابراین آیه شریفه متعرض نگاه اول نشده است و از همین عدم تعرض، جواز آن ـ با حفظ فرض نیمه آگاهانه نبودن آن ـ معلوم میشود؛ زیرا اگر حرام بود در این مقام باید بیان میشد.
آیه شریفه «و لا یبدین زینتهن إلا ما ظهر منها» نیز به اطلاق بر جواز نگاه آلی دلالت میکند، و مستفاد از ما بعد «الا» این است که: «زنان مومنه میتوانند زینت ظاهر خود را ـ که مراد وجه و کفین است ـ إظهار کنند و مانعی نیست از این که زینت ظاهره در معرض دید باشد.