چکیده:
سنجش و اندازه گیری قدرت ملی کشورها به منظور تعیین جایگاه کشور در نظام ژئوپلیتیک جهانی و مقایسه قدرت کشورها، همواره از دغدغه های جغرافیدانهای سیاسی، دانشمندان علوم سیاسی و روابط بین الملل بوده است. از همین رو از سوی صاحبنظران تلاشهای متعددی جهت سنجش قدرت کشورها در قالب ابداع روشها و مدلهای تک متغیره و چند متغیره محدود صورت گرفته است که همه آنها از منظر یک یا چند متغیر یا بعد محدود، کشورهای جهان را رتبه بندی و مقایسه کرده اند ولی هیچ گاه منعکس کننده قدرت ملی جامع و فراگیر کشورها نبوده اند. در این تحقیق با توجه به نقد و ارزیابی مدلهای پیشین سنجش قدرت ملی، مدل جدیدی برای محاسبه قدرت ملی ارایه شده است که چه از نظر روش کار و چه از نظر تعداد و ترکیب فاکتورها و متغیرهای موثر بر قدرت ملی نسبت به تمامی مدلهای قبل برتری دارد. توجه به تمامی ابعاد قدرت ملی (در قالب نه فاکتور اقتصادی، سیاسی، نظامی، فضایی، فرامرزی، سرزمینی،اجتماعی، علمی، فناوری و فرهنگی)، توجه بر استفاده از متغیرهای متعدد، متنوع در قالب 87 متغیر، تاکید بر استفاده از متغیرهای جدید و استراتژیک متناسب با زمان کنونی، استفاده از روش دلفی و مراجعه به نظر خبرگان در مورد شناخت نقش و اهمیت متغیرهای موثر برقدرت ملی، امکان ترسیم ساختار قدرت در جهان با تاکید بر جایگاه ایران در نظام ژئوپلیتیکی جهانی و ... بخشی از مزایای این مدل نسبت به تمامی مدلهای قبل است.
مقاله حاضر ضمن تشریح نحوه طراحی مدل سنجش قدرت ملی در قالب 13 مرحله، با استفاده از مدل مزبور (که از ترکیب حدود 90 متغیر در قالب 9 فاکتور تشکیل شد) به سنجش قدرت 140 کشور جهان پرداخته و در پایان با توجه به میزان قدرت ملی کشورها، ساختار قدرت جهانی را در قالب یک مدل پنج سطحی ارایه نموده است.
The entire capabilities of any state could be defined as its national power. Measuring national power has generated much controversy and debate in academic circles. The purpose of this research is twofold، firstly to evaluate the important variables that impact national power، secondly designing a model that measures the national power of the states. Different variables were categorized into nine factors including: political، astrospace، transnational، cultural، social، scientific، military، territorial and economic. The Delphi and factor analysis methods have been used to evaluate the variables were employed. The subsequent index which resulted from the above-mentioned calculations ranked all nation states according to their national power. Hence geopolitical weight of every state could be attained from this ranking.
خلاصه ماشینی:
توجه به تمامي ابعاد قدرت ملي (در قالب نه فاکتور اقتصادي ، سياسي ، نظامي ، فضايي ، فرامرزي ، سرزميني ،اجتماعي ، علمي ، فناوري و فرهنگي )، توجه بـر اسـتفاده از متغيرهـاي متعدد، متنوع در قالب ٨٧ متغير، تأکيد بر استفاده از متغيرهاي جديـد و اسـتراتژيک متناسـب بـا زمـان کنـوني ، استفاده از روش دلفي و مراجعه به نظر خبرگان در مورد شناخت نقش و اهميت متغيرهـاي مـؤثر برقـدرت ملـي ، امکان ترسيم ساختار قدرت در جهان با تأکيد بر جايگاه ايران در نظام ژئوپليتيکي جهاني و ...
از اين رو فقط به مهمترين نقـدهايي که بر مدلهاي ترکيبي (رياضي و مفهومي )وارد است ، به صورت فهرست اشاره مي شود: ۱- تعداد محدود متغيرهاي به کار رفته در مدلها؛ ۲- عدم جامع بودن مدل از نظر تنوع متغيرها و تأکيد بر يک بعد خاص قدرت ؛ جدول ٢ تعداد و نوع متغيرهاي به کار رفته در مدلهاي ترکيبي مفهومي (غير رياضي ) (به تصویر صفحه رجوع شود) ٣- عدم تناسب متغيرهاي به کاررفته با متغيرهاي استراتژيک منطبق با زمان کنوني ؛ ۴- تأثير ديدگاهها و گرايشهاي شخصي طراح مدل بر مدل (تأکيـد اقتـصاددانها بـر متغيرهاي اقتصادي ، نظاميان بر متغيرهاي نظامي ، جغرافيدانها بر متغيرهاي طبيعي )؛ ۵- استفاده از برخي متغيرهاي کيفي بدون ارائه روش کمي کردن آن ؛ ۶- تأکيد بر استفاده از متغيرهاي داراي کارکرد مثبت و عدم توجه به متغيرهايي بـا کارکرد منفي ؛ ۷- عدم وجود داده هاي جهانشمول در مورد متغيرهاي مدل .
) نقشه ۴ رتبه بندي قدرتهاي برتر دنيا در فاکتور سرزميني جدول ۷ متغيرهاي انتخابي فاکتور فرهنگي و روش امتيازدهي آنها (به تصویر صفحه رجوع شود) در فاکتور فرهنگي رتبه بندي قدرتها به اين شرح است که کشور ايالات متحده آمريکا با ۱۳/۳ امتياز بالاترين رتبه را به خود اختصاص داده و کـشورهاي انگلـستان ، فرانـسه ، اسپانيا، ژاپن ،آلمان ،سوئد، ايتاليا، چين و روسيه رتبه دوم تا دهم را کسب کرده اند.