چکیده:
اگر به دسته بندی بی نظیر گزاره موجهه خونجی در کتاب کشف الاسرار، مراجعه کنیم با مجموعه ای 34 عضوی مواجه خواهیم شد. 15 گزاره از این مجموعه توسط منطق دانان پیش از خونجی بیان شده، اما 19 گزاره دیگر را او افزوده است. پیگیری چگونگی صورت بندی این گزاره ها توسط خونجی این گونه می نماید که وی در صورت بندی خود 2 گزاره را از قلم انداخته و 32 گزاره دیگر را که به دو دسته اصلی(دارای 13 عضو) و فرعی ( دارای 19 عضو) دسته بندی می شوند، صورت بندی کرده است. در بخش نخست این مقاله، به شرح و توضیح این گزاره ها پرداخته شده است. منطق دانان جدید پس از مواجهه با گزاره موجهه، سعی کردند جهت گزاره را به صورت نمادین نمایش دهند. از جمله تلاش های صورت گرفته در این راستا، مساعی نیکولاس رشر است. اینکه می گوییم «تقریبا موفق بوده» به دلیل وجود کاستی هایی است که در این صورت بندی و دیگر صورت بندی ها وجود دارد؛ زیرا در گزاره موجهه علاوه بر «جهت»، قید دیگری نیز وجود دارد ( در این مقاله آن را «قید زمانی» نامیده ایم) که این صورت بندی ها در نمایش آن ناموفق بوده اند. در این مقاله طرحی نو درانداخته و با نظر به اینکه « زمان در قیود زمانی متغیر است، پس از تعریف متغیر»t« ، صورت بندی ای به مراتب گویاتر از دیگران ارائه کرده ایم.
خلاصه ماشینی:
مساعي نيکولاس رشر در بيان و صورت بندي گزاره هاي موجهه نزد ابن سينا شايان تحسين است ، اما ميزان موفقيت راه حل پيشنهادي وي در صورت بندي گزارة موجهه چيست ؟ چنانچه پيشنهاد رشر داراي نواقصي است ، اين نواقص در کجاي صورت بندي وي نهفته است و چگونه مي توان آن را مرتفع ساخت ؟ بر همين اساس ، چنين در سر داريم که در مقالة حاضر، پس از بيان گزاره هاي موجهه نزد حونجي ، گريزي به صورت بندي رشر زده و به مدد صورت بندي او، ضمن معرفي منطق موجهات زماني ، گزاره هاي موجهه نزد خونجي را صورت بندي کنيم .
موجهات نزدخونجي خونجي ، در بخش پنجم فصل سوم کتاب کشف الأسرار (ص ۱۱۶-۹۳)، دسته بندي نسبتا مرتبي از گزاره هاي موجهه ارائه کرده است که بر اساس آن به ۳۴ قسم به شرح زير دسته بندي مي شود: (به تصویر صفحه مراجعه شود) در جدول فوق ، ۱۵ گزارة ستاره دار، سابقه اي پيش از خونجي دارد در آثار ابن سينا و فخررازي بدان اشاره شده است .
در منطق موجهات زماني صورت بندي اين گزاره ها به شرح زير است : ٨٣ گزاره هاي موجهة بسيط اصلي (به تصویر صفحه مراجعه شود) توجه داشته باشيم که فرمول بندي هاي ارائه شده در اين اين بخش براي گزاره هاي شخصيه است ؛ به همين دليل در اين فرمول ها از حرف لاتين "m" استفاده شده است .