چکیده:
با ورود سلجوقیان به نیشابور، تحولات اجتماعی و اقتصادی فراوانی در این شهر پدید آمد. نیشابور در این دوره از بعد اقتصادی پیشرفت فراوانی کرد و به مرکزی برای بازرگانانی که از این شهر به طرف جنوب ایران تا خلیج فارس و هند میرفتند، تبدیل شد. این مقاله در جستوجوی یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش است که ورود سلجوقیان به نیشابور چه اثری بر اوضاع اقتصادی، تجاری و بازرگانی این شهر داشته است؟ یافتههای این مقاله نشان میدهد که با وجود آسیب پذیر شدن کشاورزی در نیشابور به دلیل رها شدن گلههای سلجوقیان در زمینهای کشاورزی، عوامل زیر در رونق اقتصادی مؤثر بوده است. وجود معادن مهم در نیشابور، رواج سکههای ضرب نیشابور در معاملات، امنیت و سفرهای تجاری بازرگانان نیشابور.
خلاصه ماشینی:
این مقاله در جست وجوی یافتن پاسخی مناسب بـرای این پرسش است که ورود سلجوقیان به نیشابور چه اثری بـر اوضـاع اقتصـادی، تجاری و بازرگانی این شهر داشته است ؟ یافته های این مقاله نشان می دهد که با وجود آسیب پذیر شدن کشاورزی در نیشـابور بـه دلیـل رهـا شـدن گلـه هـای سلجوقیان در زمین های کشاورزی، عوامل زیـر در رونـق اقتصـادی مـؤثر بـوده است .
نیشابور در گذشته ، یکی از بخش های چهارگانه خراسـان بـه شـمار مـی رفـت و دارای نواحی متعددی بود که در آثار مورخان و جغرافی دانان دوره اسلامی و مستشـرقان بـه آن / اشاره شده است .
ابن حوقل نیز درباره اهمیت نیشابور می نویسد: در این شهر رود بزرگی است که باغ های شـهر و روسـتا هـای زیـاد از آن سیراب می شوند در سراسر خراسان شهری در سلامت هوا و پهنـاوری عمـارت، ١١ تجارت، کثرت مسافر و قافله به پای نیشابور نمی رسد.
بررسی وضع اقتصادی مردم نیشابور در عهد سلجوقیان با توجه به این که خراسان دوره سلجوقی گرفتار درگیری های خارجی و نابسامانی هـای داخلی بوده است ، می توان به دشواری اوضاع اقتصادی مردم نیشـابور پـی بـرد.
او در این بـاره می سراید: شد در خود ساسـت تـو مـر راهـزن گــر آســتین و دامــن بازرگــان گرفــت ٣٣ در مرو شد به امر تـو آویختـه بـه دار هر دزد کوه بـه راه پـی کـاروان گرفـت یکی دیگر از کارهای سنجر برای رونق بخشیدن به تجارت در شهرهای خراسان ، دفع عوارض از کاروان های تجاری بود.
این امر با مشاهده گزارش های فراوانی که از اوضاع تجاری نیشـابور عهد سلجوقی ، نسبت به شهرهای دیگر خراسان در دست می باشد، قابل اثبات است .