چکیده:
مقالهی حاضر به بررسی وزن بایاتیهای ترکی آذربایجان ایران اختصاص دارد. بایاتیها دوبیتیهای بومی ادبیات شفاهی آذربایجان و یکی از رایجترین انواع منظوم ادبیات عامیانهی آذربایجان هستند. در مقالهی حاضر، با بررسی و تحلیل تعداد 100 بایاتی از منابع شفاهی و کتبی متفاوت، دو فرضیه کلی را در مورد ساخت وزنی این اشعار بررسی کردیم. اول این که هجاهای تکیه بر پایان پایه سنگین هستند و دیگر اینکه هجاهای تکیه بر سبکی که در پایان پایه میآیند ، لزوما در پایان واژه قرار دارند. با تحلیل حدود 777 هجایی که استخراج کردیم به این نتیجه رسیدیم که هردو فرضیهی فوق صحیح است. نکتهی جالب توجه دیگر نیز این است که فرضیات فوق در مورد اشعار عامیانهی فارسی، تاتی ، هورامی ، مازندرانی و شهرضایی نیز به اثبات رسیده است.
خلاصه ماشینی:
ضیامجیدی و طبیب زاده (١٣٩٠) در پژوهشی دیگر به بررسی وزن اشعار عامیانه ی فارسی بر اساس نظریه ی وزنی همت گمارده و با معرفی و توصیف وزنی اشعار عامیانه چنین نتیجه گیری میکنند که وزن تکیه ای- هجایی شعر عامیانه ی فارسی، ساختاری سلسله مراتبی دارد که از واحدهای وزنی مصراع ، شطر، پایه و هجا تشکیل شده است و نیز ساختار منظم و قاعده مند این وزن را میتوان بر نمودارهای وزنی نشان داد.
وی در مقاله ی خود نشان داده است که ماهیت اشعار این گویش از نوع تکیه ای- هجایی است ، و نیز هجاهایی که در مرز مکث شطر و پایه قرار میگیرند همواره هجاهای تکیه بر و سنگین هستند و نشان میدهد که هجاهای سبکی که در پایان پایه یا شطر ظاهر میشوند و تکیه براند، همواره در انتهای واژه هستند و تکیه ی واژگانی دریافت میکنند.
٢-٥- طبیب زاده و میرطلایی (١٣٩٢) طبیب زاده و میرطلایی(١٣٩٢) در مقاله " وزن شعر در اشعار یازده هجایی شهرضایی " با مطالعه ی ٥٠ مصراع از اشعار عامیانه ی شهرضایی بر اساس توصیف لازار(١٩٨٥و٢٠٠٧) از اشعار پارتی و توصیف طبیب زادهاز اشعار فارسی عامیانه (١٣٨٢) و فهلویات (١٣٩٣)، چهار فرض کلی زیر را در مورد ویژگی وزنی اشعار محلی شهرضایی مطرح کردند: اولین فرضیه این است که هجاهای پایانی هر پایه که تکیه ی وزنی میگیرد، هجایی سنگین است ، و فرضیه ی دوم اینکه در صورت سنگین نبودن هجایی که تکیه ی وزنی میگیرد، این هجا لزوما در پایان واژه قرار دارد و در نتیجه دارای تکیه ی واژگانی است .