چکیده:
افسانه قصهای است حاوی سرگذشت یا رویدادی خیالی از زندگی انسانها، حیوانات، پرندگان یا موجودات وهمی چون دیو، پری، غول و اژدها که با رمز و رازها و گاه مقاصدی اخلاقی و آموزشی توأم است و نگارش آن بیشتر به قصد سرگرمی و تفریح خوانندگان انجام میگیرد. وجه ممیز افسانهها، تخیل قوی و اغراقآمیز بودن آنهاست. افسانهها انواعی دارند: تمثیلی، پریان، عاشقانه و پهلوانی. در این مقاله، ضمن تعریف و آشنایی با انواع افسانههای پهلوانی با ویژگیهای اینگونه ادبی آشنا میشویم. این ویژگیها عبارتاند از: خرق عادت، پیرنگ ضعیف، مطلقگرایی، کلیگرایی، ایستایی زمان و مکان فرضی، همسانی بیان شخصیتها، شگفتآوری، استقلالیافتگی حوادث، کهنگی. در بخش پایانی مقاله به مهمترین بنمایهها اشاره میشود که اغلب، داستانها دارای این بنمایهها هستند. روش ما مطالعه در 23 اثر است که برای مثال از این آثار ادب مکتوب استفاده کردهایم. هدف مقاله نشان دادن ویژگیهای دقیق افسانههای پهلوانی است تا بتوان آنها را با انواع دیگر مقایسه کرد.
خلاصه ماشینی:
"گاه مانند اژدها آتش از دهانشان مشتعل میشود، (دارابنامه طرسوسی، ج2: 463 ـ 464) گاه بهجای اژدها، دیوی دختری را میرباید و از او تمنای وصال دارد اما دختر، که گاه پری است، از ازدواج با دیو امتناع میکند و جوانی از راه دور به نجات دختر میرود و دیو را میکشد و با دختر ازدواج میکند (انجوی شیرازی،1352 ج1: 85 ـ86) یار پریاناند (اسکندرنامه نسخۀ نفیسی: 378 ـ 379)، اما در بیشتر قصهها دیوها و پریان باهم دشمناند و پریان برای رهایی از آزار دیوان، از آدمیان یاری میخواهند (دارابنامه طرسوسی، ج2: 454)، هر دیوی که کشته شود و خونش بر زمین بریزد، از هر قطرۀ خون او دیوی دیگر پدید میآید؛ ازاینرو، هنگامیکه قهرمان داستان بر دیو ضربه میزند، باید مشتی خاک هم بر دهان دیو بیفکند تا دیو به جهنم واصل شود (اسکندرنامۀ کبیر، ج2: 158)."