چکیده:
دگرگونیهای ساختاری در روابط بین الملل پس از پایان جنگ سرد، جهان را وارد مرحله انتقالی با ویژگیهای تازه کرده است . این تحول باعث شده تا همکاریهای منطقه ای در نقاط گوناگون جهان اهمیت بیشتری پیدا کند؛ به گونه ای که موفقیت در سیاست های منطقه ای، نه تنها تابعی از تدبیر هر یک از کشورهای منطقه ، بلکه مستلزم مشارکت کلیه کشورهای منطقه در فرایند منطقه گرایی است . منطقه گرایی نیز در بستر یک سامانه منطقه ای امکان پذیر میشود. با عنایت به اینکه شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یکی از مهم ترین طرح های منطقه گرایی در میان سایر طرح ها در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا مطرح است ، در این مقاله درصدد هستیم امکان شکل گیری سامانه منطقه ای شورای همکاری خلیج فارس را با ارائه یک الگوی تحلیلی در چارچوب سامانه سیاسی، سامانه اقتصادی، سامانه امنیتی و سامانه اجتماعی-فرهنگی موردسنجش قرار دهیم . فرض مهم این نوشتار آن است که شورای همکاری خلیج فارس با چالش ها و محدودیت های درون منطقه ای (متغیرهای درون سامانه ای) زیادی مواجه نیست که موفقیت آن را با تردید روبه رو سازد. یافته های پژوهش نیز با بررسی متغیرهای سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی- فرهنگی در چارچوب سامانه سیاسی، سامانه اقتصادی، سامانه امنیتی و سامانه اجتماعی- فرهنگی این فرض را تایید میکند.
خلاصه ماشینی:
"در بعد اقتصادی نیز شورا توانسته برخی شاخص ها مانند مشابهت هـای اقتصـادی، سرمایه گذاری مشترک و درآمد سرانه را حل کند، اما در حوزه تجارت منطقـه ای و اقتصـادهای مکمل با تردید روبه رو است ؛ بنابراین میتوان گفت که شورای همکاری خلیج فارس با چـالش هـا و محدودیت های درون منطقه ای (متغیرهای درون سامانه ای) زیادی مواجـه نیسـت و موفقیـت همگرایی و منطقه گرایی در بستر سامانه منطقه ای شورا امکان پذیر است .
برای مثال تا زمانی که ٨٦ درصد از مردم امارات متحده عربی اذعـان دارنـد کـه از زندگی خود رضایت کامل داشته و نگـاه خـوش بینانـه ای بـه آینـده دارنـد، زمینـه بـرای بیـان خواست های اصلاحی فراهم نخواهد شد (٢١-١٨ :٢٠١٠ ,Abdulla)؛ بنابراین ، باید گفـت کـه در شورای همکاری خلیج فارس همخوانی از حیث مبانی ارزشی نظام سیاسی (مشابهت نظـام هـای سیاسی)، در پیوستار با سایر متغیرها، باعث همبستگی نسبی سامانه منطقه ای شـده اسـت ، امـا کیفیـت متغیرهــای تـأثیرگــذار از حیـث دموکراتیزاســیون و تحـولات سیاسـی منبعــث از آن (ناآرامیهای داخلی، کودتاهای احتمالی و غیره در هر یک از اعضا)، میتواند بر سـامانه سیاسـی و در نهایت سامانه منطقه ای تأثیر منفی گذارد و آن را شکننده سازد.
در مجموع ، اگرچه چالش هایی از بعد اقتصادی (چون ضعف الگـوی تنـوع اقتصـادی، ایجـاد مکمل های اقتصادی، حجم پایین تجارت درون منطقه ای ) و سیاسی (فقدان دموکراتیزاسیون ) در شورای همکاری خلیج فارس وجود دارد اما این چالش ها در بلندمدت با سیاست های پیش بینـی شده (به ویژه از حیث اقتصادی که از اهمیت قابـل ملاحظـه ای نیـز در منطقـه گرایـی اقتصـادی برخوردار است ) قابل حل میباشند."