چکیده:
با اهمیت یافتن فعالیتهای فرهنگی و برجسته شدن نقش فرهنگ در نظریههای سیاست خارجی و سیاست بینالملل و همچنین در کارکرد دستگاههای دیپلماتیک دولتها، امروز مباحثی چون قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی به عنوان اساس و ساختار برنامهریزی کوتاهمدت و بلندمدت کشورها مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش، بسترهای قدرت نرم و زمینههای دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را در مصر بررسی میکند. پس از پرداختن مقدماتی به تاریخ حضور شیعیان در مصر، فرهنگ تشیع در این کشور مطالعه میشود. سپس دادههایی از دستههای شیعیان مصر، تاریخ معاصر حضور شیعیان در مصر، وضعیت کنونی شیعیان مصر، شخصیتهای همسو با تشیع در مصر و سازمانهای شیعی در این کشور ارائه میشود. در چارچوب نظری مقاله، مفهوم قدرت نرم و منابع اصلی تامین آن تعریف و تبیین و سپس سنجههای دیپلماسی فرهنگی نرمپایه (مبتنی بر قدرت نرم) معرفی میشود. پرسش اصلی این است که بنیادهای ایجاد روابط فرهنگی میان شیعیان مصر و ایران چیست و جمهوری اسلامی ایران از چه راهی میتواند رابطهای پایا و استوار در منطقه با تکیه بر بسترهای پایای اجتماعی ـ فرهنگی پیریزی کند؟ فرضیه مقاله «ایجاد رابطهای استوار میان ایران و مصر را در گرو تدوین دیپلماسی جامع فرهنگی ایران میداند تا بتواند بسترهای اجتماعی ـ فرهنگی جامعه مصر را شناسایی کند و بر آن تاثیر بگذارد». بایستهها و چالشهایی که در زمینهسازی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در مصر وجود دارد، آخرین بخش مقاله را شامل میشود.
خلاصه ماشینی:
"تقویت منابع قدرت نرم شامل اعتبار نیک، پیشینه و حضور تاریخی، سرمایهگذاری بر نظام آموزشی ـ پژوهشی، نظام ارزشها و اخلاق، صادرات فرهنگی تأثیرگذار بر عموم مردم، پخش ارزشهای سیاسی مردمپسند و غیرحساسیتزا برای دستگاه دولتی و نظام ارزشی جامعه، تعریف و تدوین دیپلماسی فرهنگی و نفوذ در فضای بینالمللی برای پیشبرد منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در منطقه بایسته است.
میتوان با برنامهریزی مبتنی بر شناخت جامعهشناختی از مصر الگویی برای فعالیت در این کشور پی ریخت که بادوام، کم هزینه، دارای کمترین دامنه آسیبها، با بیشترین ارزش افزوده فرهنگی و در راستای منافع ملی جمهوری اسلامی ایران و منافع عمومی جامعه جهانی شیعیان باشد.
فعالیتهای فرهنگی شیعی در مناطق شمالی افریقا، به ویژه مصر با دو آسیب جدی روبهرو است: نخست آنکه پس از انقلاب اسلامی ایران، این شائبه در محافل اهل سنت به وجود آمده که فعالیتهای شیعی برای تأمین منافع جمهوری اسلامی ایران انجام میشود 1 یا تشیع سیاسی در نهایت خواستار پیوستن به ساختار حکومتی و حقوق سیاسی ـ اجتماعی است.
نتایج و پیشنهادها به طور خلاصه، از آنجا که انجام امور فرهنگی در قالب آموزههای تشیع در کشورهای اهل سنت، تنشزاست و چه بسا پیامدهای زیانبار آن بر جهان شیعه بیش از آثار سودمند آن باشد، باید موارد زیر در دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گیرد: ـ قاره افریقا یکی از مناطق هدف برای فعالیت وهابیان است."