چکیده:
نخستین گام برای فهم معنی عبارات و ابیات در متون ، پی بردن به معنی یا معانی صحیح و دقیق لغات و ترکیبات به کار رفته در آنها است . «دولت » یکی از این واژگان به شمار میرود که معمولا در معنای سعادت ، بخت ، حکومت ، ظفر و اقبال و معانیای از این دست در متون به کار رفته است . این واژه معانی دیگری نیز دارد که هم در متون عربی و هم در متون فارسی بازتاب یافته اما تا کنون مغفول مانده است . حتی معنای قاموسی این واژه نیز در برخی لغت نامه های فارسی ذکر نشده است . در این مقاله بعد از تبیین معانی گوناگون «دولت » در متون عربی و فارسی، تصحیح و شرح بیتی از حافظ بررسی و نقد شده و نیز بیان شده است که بی توجهی برخی مصححان و شارحان به کاربردهای گوناگون واژة دولت موجب راه یافتن خطاهایی در تصحیح یا شرح بیت مذکور شده است .
خلاصه ماشینی:
واژه های کلیدی: دولت ، تصحیح ، ترجمۀ قرآن ، لغت نامه ، شعر حافظ ، دولت دور قمری ١- مقدمه چنان که گفته شد نخستین گام برای فهم متون نظم و نثر فارسی پی بردن به معنی لغات و ترکیبات آنها است .
از جملۀ این مواضع میتوان به ترجمۀ آیۀ شریفۀ حشر/٧ در برخی ترجمه ها و تفاسیر و نیز تصحیح و شرح این بیت از حافظ اشاره کرد: از چنگ منش اختر بـدمهر بـدر بـرد آری چه کنم دولت دور قمـری بـود ١-١- بیان مسئله این مقاله در پی آن است که معانی و کاربردهای گوناگون واژة «دولت » را تبیین کند و بعد از بازنمایی برخی اشتباهات و کاستیهای راه یافته در ترجمه های قرآن و لغت نامه ها، بیتی از حافظ را که در آن واژة «دولت » به کار رفته است شرح کند.
برای پی بردن به معنی اصلی و کاربردهای گوناگون واژة «دولت » در زبان عربی، لغت نامه های عربی، ترجمه های قرآن و متون عربی بررسی و تحلیل و بعد از آن معانی و کاربردهای این واژه در متون فارسی تبیین میشود، سپس بیتی از حافظ که در آن واژه دولت به کار رفته است بررسی و تحلیل میشود و کاستیهایی که در برخی تصحیح های دیوان حافظ و شروح آن راه یافته است ، بازنمایی میگردد.
بدان جهت که این واژه در متون بیشتر در معانی خوشایند از جمله بخت ، اقبال ، سعادت ، حکومت ، ظفر، مال و امثال آن به کار رفته معنی قاموسی و نیز سایر معانی آن در برخی لغت نامه ها، ترجمه های قرآن و نیز شروح متون مغفول مانده است .