چکیده:
در یک تقسیم بندی نوین ، سخن منثور صوفیانه به دو گونه متمکّن و مغلوب تقسیم شده که تنها شباهت این دو گونه کلام ، داشتن زمینه عرفانی است . قلمرو دانش رسمی و علم اصطلاحی صوفیان که آموختنی و حاصل دانش قراردادی آن ها میباشد، کلام متمکّن و قلمرو تجربه های شهودی و دریافت های درونی که مولود معرفت شخصی و بیخویش نویسی و نگارش خودکار میباشد، کلام مغلوب نامیده میشود. شیخ ابوالحسن خرقانی، عارف آزاد اندیش ایرانی در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری از جمله اولین مغلوب کلامان عرصه ادبیات صوفیانه است که در این پژوهش سخنان و گفته های برجایمانده از وی در کتاب نورالعلوم و سایر کتب صوفیه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و ویژگیهای کلام مغلوب در قالب : دریافت شخصی، فعل نگارش (بی خویش نویسی)، تناقض گویی، ایدئولوژی و قطب استعاری زبان بررسی میگردد. نتیجه این نوشتار نشان از آن دارد که سخنان شیخ ابوالحسن خرقانی در دسته آثار مغلوب نثر صوفیانه فارسی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
کلام متمکن و کلام مغلوب در سخنان شیخ ابوالحسن خرقانی احمد سنچولی ١ زهرا کیچی 1 چکیده در یک تقسیم بندی نوین ، سخن منثور صوفیانه به دو گونۀ متمکن و مغلوب تقسیم شده که تنها شباهت این دو گونه کلام ، داشتن زمینۀ عرفانی است .
شیخ ابوالحسن خرقانی، عارف آزاد اندیش ایرانی در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری از جملۀ اولین مغلوب کلامان عرصۀ ادبیات صوفیانه است که در این پژوهش سخنان و گفته های برجایمانده از وی در کتاب نورالعلوم و سایر کتب صوفیه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و ویژگیهای کلام مغلوب در قالب : دریافت شخصی، فعل نگارش (بی خویش نویسی)، تناقض گویی، ایدئولوژی و قطب استعاری زبان بررسی میگردد.
این رساله که از منابع بسیار مهم تاریخ تصوف در قرن چهارم و پنجم محسوب میشود، مجموعۀ سخنان خرقانی است که به قلمرو تجربه های شهودی و دریافت های درونی و شخصی تعلق دارد.
در میان اقوال شیخ ابوالحسن خرقانی طامات و شطحیات صوفیانۀ فراوانی آمده است (مینوی،١٣٧٢: ٦) و یکی از چهار شطح معروف تاریخ عرفان ایران متعلق به اوست : «الصوفی غیر مخلوق » (٦)که از همان روزگار حیات خرقانی، این شطح همواره مورد پرسش ارباب سلوک بوده و در طول قرون همواره ذهن ارباب معرفت را به خود مشغول داشته است .
تناقض گویی و پراکنش معانی از دیگر ویژگیهای یافت شدة کلام مغلوب در سخنان شیخ ابوالحسن خرقانی است .