چکیده:
بازخوانی گفتمان علمی و روش شناسـی حـاکم بـر تمـدن اسـلامی در دوره هـای گذشته ،به ویژه دوره نوزایی ،در ارتباط بـا شـناخت تمـدن اسـلامی دارای اهمیـت راهبردی است .به طور کلی دوره نوزایی تمدن اسلامی به دلیل مواجهه بـا اندیشـه یونانی و کتب ترجمـه شـده از سـایر تمـدن هـا از لحـاظ فکـری و علمـی دارای ساختاری مجموعه ای است .بر همین اساس در این پژوهش سعی گردیده با مقایسه روش شناسی زکریای رازی و ابونصرفارابی به عنوان دو نمونه بارز دوران نـوزایی ، مختصات گفتمان علمی دوره نوزایی تمدن اسلامی (قرون سـوم و چهـارم ) مـورد بازشناسی قرار گیرد. یافته های این پژوهش حاکی از آنست که زکریای رازی دارای معرفت شناسی واقع گرا و روش شناسی تجربه گرایانه ی محض به سـبک اثبـات گرایان فعلی است و فارابی دارای معرفت شناسی آرمان گرایانه با تاکید بر عقلانیت استعلایی و دارای روش شناسی ترکیبی و عقلانیت همراه با تجربه است .در نهایـت بر اساس یافته های ایـن پـژوهش مـی تـوان ایـن طـور نتیجـه گیـری نمـود کـه روش شناسی متکثری بر گفتمان علمی دوره نوزایی تمدن اسلامی - ایرانـی حـاکم بوده است .
خلاصه ماشینی:
(سـاروخانی ،١٣٧٥: ٢٤)و یـا روش را کـارکرد های عقلایی و منطقی ذهن در راه جستجوی دانش از واقعیت و تکنیک گرد آوردن داده ها قلمداد کنیم (عالم ،١٣٨١ :٤٣) و همچنین روش را به مفهوم در پیش گـرفتن راهـی بـرای رسیدن به هدف و مقصودی با نظم و توالی خاص در نظر بگیریم ،(کاظمی ،١٣٧٥: ١٤٥) آیا می توان اذعان نمود که دانشمندان عصر شکوفایی تمدن اسـلامی نیـز روش هـایی مطـابق تعاریف فوق مد نظر داشته اند؟پرسش مهم دیگر آنکه در آن عصر چه نـوع گفتمـان روش شناختی در بین دانشمندان رواج داشته است ؟میشـل فوکـو معتقـد اسـت کـه هـر دوره ای گفتمان خاص خود را دارد.
یکی از دغدغه هـای ایـن پژوهش پاسخ به این پرسش است که آیا دوران نوزایی تمدن اسلامی دارای یـک گفتمـان علمی و روشی و نظام دانایی خاص خود بوده است ؟جهت پاسـخ دهـی بـه ایـن پرسـش فرایند مقاله با بررسی مقایسه ای دو تن از اندیشمندان مطرح آن دوره به دنبال استنباط طرح کلی روش شناسی آن دوره ادامه خواهد یافت .
٢-٢- روش ها وتکنیک های تحقیق در تفکرعلمی رازی پینس معتقد است ؛ رازی مدعی نیست که تمامی اطلاعات فـراهم آمـده بایـد در وهلـه ی نخست کاملا درست و موثق به شمار رود؛ چه از نظر وی هیچ یک از گفته هـای او تـا بـه محک تجربه گذاشته نشده است ، نباید پذیرفته شود؛ ولی اگـر حتـی آنچـه او مـی گویـد، تجربه نشده باشد، و یا حتی اگر علت های پدیده های مفروض نـا شـناخته باشـد، بـاز هـم بایستی این اطلاعات را ثبت و ضبط کرد؛ زیرا که اندک مسامحتی در این امر ممکن اسـت ما را از فایده ها و فرصت های بسیار محروم دارد.