چکیده:
رویکردهای باطنی و شیوههای ژرف نگرانه به متون مقدّس و ارکان عبادی، از شاخصههای تفکّر عرفانی است که البته هرگز به معنای غفلت از ظواهر دین و شریعت و تخطّی از احکام شرعی نیست.
این ادعّا در بررسی نظریّات و تعالیم عارفان در حوزة یکی از ارکان اعتقادی اسلام یعنی نماز، قابل بررسی است. در تعالیم عرفانی در کنارِ تبیین طریقت، حفظ ظواهر شریعت و مطابقت این تعالیم را با آموزههای اسلامیِ مندرج درمنابعِ کتاب و سنّت ملاحظه میکنیم به گونه ای که گویا برخی از این سخنان، ترجمانِ منابع فوق هستند.
در مقالة حاضر، جایگاه و منزلت نماز، آثار و برکات نماز، عواقب تقصیر و تقاعد در نماز، سه محورِ اصلی بحث هستند که نخست به بررسی دیدگاه شریعت (از روی منابع کتاب و سنّت) به آن پرداخته شده است آنگاه با توجه به ادبیّات منظوم و منثور عرفانی سخنان عارفان را در این زمینه نقل کردهایم و سپس میزان انطباق پذیری آموزههای اسلامی را با تعالیم عرفانی در این باب مورد سنجش و داوری قرار داده ایم.
خلاصه ماشینی:
در مقالۀ حاضر، جایگاه و منزلت نماز، آثار و برکات نماز، عواقب تقصیر و تقاعد در نماز، سه محور اصلی بحث هستند که نخست به بررسی دیدگاه شریعت (از روی منابع کتاب و سنت ) به آن پرداخته شده است آنگاه با توجه به ادبیات منظوم و منثور عرفانی سخنان عارفان را در این زمینه نقل کرده ایم و سپس میزان انطباق پذیری آموزه های اسلامی را با تعالیم عرفانی در این باب مورد سنجش و داوری قرار داده ایم .
٢-بحث با این مقدمات ، نخست برجسته ترین آموزه های اسلامی در باب جایگاه و عظمت نماز، فوائد و برکات نماز، عواقـب تقصـیر و تقاعـد در نمـاز را ـ کـه در آیـات قـرآن و سـخنان معصومین (ع ) بیان شده است ـ برمیشـماریم و آنگـاه بـا نگـاهی بـه آثـار بزرگـان طریقـت عرفانی، میزان همسانی مبانی نظـری عرفـان را بـا آمـوزه هـای اسـلامی مـورد سـنجش قـرار میدهیم .
در آستانه اعزام ، پیامبر اکرم (ص )، برنامه تبلیغاتی او را مشخص فرمود که یکی از فرازهـای آن فرمان ، در مورد نماز و اقامه آن است : «ولیکن اکثر همک الصلاة فانها رأس الاسلام بعد الاقرار بالدین » (ابن شعبه حرانی، ١٣٧٦ : ٣٥)؛ و بایـد بیشـترین همـت خـود را در تـرویج و اقامه نماز به کار گیری چون پس از اقرار و اعتقاد به اصل دین ، به منزلۀ سر آن است تعبیر دیگری که در مورد نماز در زبان پیشوایان دینی وجود دارد، نسبت آن را بـه دیـن چون ستون و عماد میدانـد: «قـال علـی (ع ): الله الله فـی الصـلاة فانهـا عمـود دیـنکم » (نهـج البلاغه : نامه ٤٧)؛ علی (ع ) فرمود: از خداوند، در مورد نماز بترسید، زیـرا نمـاز سـتون دیـن شماست .