چکیده:
جامعهشناسی ساختگرا از رویکردهای نقد ادبی معاصر است که به بازتاب ساختارهای اجتماعی در اثر ادبی توجه دارد. به عقیدة لویی آلتوسر (Louis Althusser) جامعهشناس ساختگرا، فرآیند حفظ قدرت در دورة ماقبل مدرن، از طریق دستگاههای سرکوبگر (Suppressive apparatuses) صورت میپذیرفت که در دورة مدرن، بهصورت نامحسوس و ایدئولوژیکی از طریق دستگاههای ایدئولوژیک(Ideological apparatuses) همچون آموزش(خصوصاً مدرسه) تحقّق مییابد. در پژوهش حاضر بر اساس دیدگاه آلتوسر، با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی عملکرد دستگاه ایدئولوژیک مدرسه در داستان لبخند انار هوشنگ مرادی کرمانی پرداخته میشود که ترسیمکنندة دو گفتمان آموزشی سنّتی و مدرن است. باور به مطلوب بودن روشهای رفتاری خشونتآمیز بهعنوان روشی کارآمد در امر تعلیم و تربیّت دانشآموزان، همچون یک باور ایدئولوژیکی حاکم در گفتمان آموزشی سنتّی داستان لبخند انار، نمود مییابد که از شیوة سنّتی سرکوبگرانه، به شکل ایدئولوژیک در لایههای مدرن آن تغییر ماهیّت میدهد. با بررسی نوع و نحوة عملکرد عناصر مربوط به این دو گفتمان سنّتی و مدرن از دیدگاه آلتوسری، این فرآیند به مثابة روند تغییر شیوههای حفظ قدرت در دورههای ماقبل مدرن و مدرن شناخته میشود.
خلاصه ماشینی:
بررسی گفتمان آموزشی داستان لبخند انار هوشنگ مرادی کرمانی بر مبنای نظریۀ ایدئولوژی آلتوسر ( علمی – پژوهشی) * دکترعلی صفایی 1 ، الهام کارگر٢ چکیده جامعه شناسی ساخت گرا از رویکردهای نقـد ادبـی معاصـر اسـت کـه بـه بازتـاب سـاختارهای اجتماعی در اثر ادبی توجـه دارد.
بـاور بـه مطلوب بودن روش های رفتـاری خشـونت آمیـز بـه عنـوان روشـی کارآمـد در امـر تعلـیم و تربیـت دانش آموزان ، همچون یک باور ایدئولوژیکی حاکم در گفتمان آموزشی سنتی داستان لبخند انار، نمود مییابد که از شیوة سنتی سرکوب گرانه ، به شکل ایدئولوژیک در لایـه هـای مـدرن آن تغییـر ماهیت میدهد.
داستان لبخند انار مـرادی، ترسـیم کننـدة دو نـوع سـاختار آموزشی سنتی و مدرن است که در ساختار سنتی داستان ، شیوة اعمال سلطه ، بـا خشـونت و سـرکوب فیزیکـی اسـت کـه ایـن شـیوه ، در سـاختار آموزشـی مـدرن داسـتان بـه صـورت ایدئولوژیکی و نامحسوس صورت میپذیرد و این تغییـر روش ، همـان فراینـدی اسـت کـه آلتوسر از آن با عنوان فرایند حفظ قدرت یاد میکند.
درگفتمــان مـدرن نیــز، دســتگاه ایدئولوژیک مدرسه ، مهم ترین عنصر در این صورت بندی اجتماعی و عامل اصلی سلطه بـه روش نامحسوس محسوب میشود که عوامل وابسته به آن بدین گونه میباشند: نهاد آموزشی مدرسه در گفتمان مدرن دانش آموزان قدیمی مدرسه خدمتگزار قدیمی مدرسه دانش آموزان قدیمی مدرسه : دانش آموزان قدیمی مدرسۀ تلاش ، کـه بـا روش هـای خشونت بار آقای دباغ پرورش یافتـه انـد، هـم اکنـون بـه عنـوان دیگـر سـوژه هـای مولـد ایـن ایدئولوژی، پس از گذشت سالیان متمادی، در دورة مدرن ، خود، خواهـان تـداوم و اعمـال دوبارة آن بر دانش آموزان جدید مدرسه هستند.