چکیده:
عملکرد اقتصاد کشور در بعد تحقق عدالت اجتماعی میتواند از طریق مطالعه تحولات توزیع درآمد، فقر و رفاه اجتماعی به صورت شاخصهای کمی بررسی گردد. مطالعات زیادی در زمینه نقش درآمدهای نفتی بر توسعه اقتصادی کشورهای صادرکننده نفت صورت گرفته است. اما به طور خاص و ویژه مسئله توزیع درآمد و نحوه اثرگذاری درآمدهای نفتی بر آن چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. نظریات متعددی بین اقتصاددانان توسعه مطرح است که درآمدهای مربوط به صنایع معدنی همچون نفت و گاز باعث تشدید نابرابری در اقتصاد میگردد. در این مطالعه با استفاده از روش خودرگرسیون برداری بیزین (BVAR) و با در نظر گرفتن متغیرهای شاخص جینی، تورم، تولید سرانه داخلی بدون نفت، سهم مخارج دولت به تولید ناخالص داخلی، نسبت مخارج مصرفی به مخارج عمرانی دولت و درآمدهای سرانه واقعی نفت به بررسی ارتباط میان درآمدهای نفتی و توزیع درآمد در ایران در بازه زمانی 1389-1352 پرداختهایم. برای تخمین ضرایب مدل از شش تابع پیشین مختلف همچون مینسوتا و SSVS استفاده نموده و توابع عکسالعمل آنی و تجزیه واریانس محاسبه شدهاند. نتایج مدل حاکی از آن است که افزایش درآمدهای نفتی باعث افزایش نابرابری در ایران شده است. همچنین افزایش تورم، مخارج دولت و نسبت مخارج مصرفی به مخارج عمرانی دولت نیز نابرابری را افزایش میدهد. اما افزایش تولید سرانه نابرابری را کاهش داده است.
خلاصه ماشینی:
"دلایـل عمـده کـه باعـث بـروز چنـین مسئله ای میشود به این شرح است : مکانیزم های اثرگذاری منفی درآمدهای نفتی بر کاهش نابرابری دورافتادگی ١صنایع معدنی صنایع مربوط به نفت ، گاز و سایر معادن معمولا ماهیت دورافتادگی از سایر صـنایع و بخـش هـای اقتصادی دارند.
افزایش پایه پولی نیز با مکانیسم ضریب فزاینده پولی باعث رشد شدیدتر نقـدینگی و بـه دنبال آن تورم در کشور می شود و با توجه به اینکه تورم در دهک های مختلـف درآمـدی اثـرات متفاوتی دارد، می توان گفت افزایش درآمدهای نفتی از این طریق تابع توزیع درآمـد را بـه ضـرر گروه کم درآمد تغییر داده و شکاف طبقاتی را زیادتر می کند.
آنـان بـا بررسـی ١٦ کشـور از میـان کشـورهای توسعه یافته و درحال توسعه نفت خیز اثر درآمدهای بالای نفتی بر روی نـابرابری توزیـع درآمـد را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسـیدند کـه در دهـه اخیـر درآمـدهای نفتـی در کشـورهای توسعه یافته ای که دولت کارا دارند، سبب کاهش نـابرابری توزیـع درآمـد و در بیشـتر کشـورهای دارای دولت های با کارایی کم تر سبب افزایش نابرابری شده است .
به عنوان مثال درخشـان (١٣٨١) در مقاله خود ضمن تأکید بر استفاده بهینه از دلارهـای نفتـی جهـت رفـع تنگناهـای ارزی کشور به این نکته اشاره میکند که میزان وابستگی توسعه اقتصادی به درآمدهای نفتی باید به مرور کاهش یابد تا از یکسو پایه های اقتصاد ملی بر توان و ظرفیت های داخلی به جای صدور نفت خـام استوار گردد و از سوی دیگر نسل های آتی از این نعمت خدادادی محروم نگردنـد."