چکیده:
حقیقت اسماءالحسنی و معنا شناسی اسماء و صفات حق تعالی، همواره درکلام و فلسفه اسـلامی، از مباحث اصلی و کلیدی به شمار آمده و مباحث پیرامون آن همیشه معرکه آراء و چالش برانگیز بوده و هست . دراین زمینه به اختلاف نظر ابن سینا به عنوان رئیس مکتب مشاء و ملاصدرا به عنوان بنیانگـذار مکتب حکمت متعالیه ، کم توجهی شده است . بر این اساس در ابتـدای مقالـه برخـی از مبـانی مبحـث اسماء الحسنی به صورت فشرده مطرح شده تا زمینه طرح بحث اصلی یعنی اختلاف نظـر ابـن سـینا و ملاصدرا درباره اتحاد و اختلاف مفهومی اسماء و صفات حق تعالی بدست آید، سپس به تحلیـل نظـر ابن سینا و ملاصدرا و اختلاف این دو فیلسوف پرداخته شده و با توجه به مبانی مبحث اسماء الحسنی، منشا اختلاف بین آن دو نظریه بررسی وسپس بین آنها، داوری شده است .
خلاصه ماشینی:
در پاسخ به این ایراد ملاصدرا به ابن سینا بایدگفت : بدون تردید، کسی نمیتواند ادعا کنـد که ابن سینا که از بزرگترین فلاسفه است به بدیهی ترین امر یعنی تغـایر مفهـومی الفـاظ غیـر مشترک با یکدیگر توجه نداشته است بلکه ابن سینا به اینکه حق تعالی واجد اسـماء و صـفات کمالیه متعدد است و اینکه مفاهیم متعدد کمالیه بـر ذات مقـدس حـق تعـالی صـدق مـی کننـد تصریح می کند لیکن ابن سینا قائل است که مفاهیم کمالیه چنانچه به طـور مطلـق و رهـا و بـا قطع نظر از مصداقی که بر او حمل می شوند، لحاظ شـوند، هریـک معنـایی بیگانـه و مغـایر از یکدیگر دارند، ولیکن چنانچه مفاهیم بر ذات مقدس حق تعالی اطلاق شوند از آن لحـاظ کـه در ساحت حق تعالی کثرت و تجزا و تغایری نیست مفهوم همه آنها یکی است .
اما با عقل و تفکر می توان به مرتبه مفهومی اسماء و صفات معرفت پیـدا کرد لکن از آن جهت که ظرف مفاهیم کمالیه حق تعـالی، ذهـن اسـت و ذهـن امـری محـدود است ، لذا در وعاء ذهن هریک از این مفاهیم هرچند به صورت نامحدود و منـزه از نـواقص و معایب وجودات امکانی و حکایت کننده از ذات احدیت در نظر گرفتـه مـی شـوند هریـک بـه لحاظ مفهومی غیر از ذات مقدس حق تعالی و مغایر بـا دیگـری مـیباشـند.