چکیده:
سوءمصرف مواد پدیده ای اجتماعی با ابعاد بهداشتی، فرهنگی، و اقتصادی است که بخش عظیمی از نیروی انسانی بسیاری از کشورها را درگیر نموده است. با توجه به حساسیت جامعه، لازم است پیشگیری از این مشکل اجتماعی اولویت بالایی در سیاست های اجتماعی کشور داشته باشد، اما برنامه ریزی هدفمند برای پیشگیری از اعتیاد خود مستلزم شناخت وضع موجود و نیز عوامل مستعدکننده آن است. استعداد اعتیاد را می توان مفهومی دانست که دربردارنده عوامل نگرشی و نیز سایر عوامل مرتبط با اعتیاد باشد و سنجش آن هم تصویری از وضع موجود به دست می دهد و هم نقاط مداخله را نمایان سازد. تاکنون ابزاری پایا و روا برای سنجش استعداد اعتیاد در جوانان ایرانی وجود نداشته که مختصات آن در سطح کشور تعیین شده باشد. بدین منظور با استفاده از گویه های مرتبط با عوامل خطر و محافظ اعتیاد، مخزن اولیه گویه های «پرسشنامه وابست پذیری» طراحی و در اختیار 510 نفر از دانشجویان دانشگاه های دولتی و غیردولتی سراسر کشور قرار گرفت که با استفاده از نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شده بودند.
برای تعیین پایایی کل ابزار از ضریب آلفای کرونباخ و برای تعیین روایی گویه ها از تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش واریماکس استفاده شد. از مجموع 108 گویه اولیه بعد از انجام تحلیل عاملی اکتشافی، 38 گویه در مدل باقی ماندند که بر روی هفت عامل بار می شدند و این 7 عامل 59.011 درصد از پراکنش (واریانس) کل سازه را تبیین می کردند. مقدار آلفای کرونباخ برای کل گویه ها 0.780 بود. حجم و تنوع شرکت کنندگان، نتایج مطلوب رواسازی، و کوتاهی نسبی «پرسشنامه وابست پذیری»، آن را ابزار مناسبی برای سنجش استعداد اعتیاد در جوانان کشور ساخته است.
خلاصه ماشینی:
"با آنکه اعتیاد از مشکلات اجتماعی مهم کشور به شمار می رود (رفیعی و همکاران ، ١٣٨٩)، برای سنجش استعداد جوانان کشور به سوءمصرف مواد پرسشنامه ای وجود ندارد و در حوزه های مشابه مثل عوامل خطر و محافظ نیز پرسشنامه های محدودی موجود است که پایایی و روایی آنها به روشنی گزارش نشده است .
با توجه به نبود ابزاری که در گروه جمعیتی دانشجویان و در نمونه ای کشوری رواسازی شده باشد، محققان برای سنجش مقدار دستیابی برنامه به هدف های خود ابزارهای متعددی طراحی و رواسازی کرده اند و «پرسشنامة وابست پذیری » نیز یکی از آنهاست که استعداد دانشجویان به سوءمصرف و نهایتا وابستگی به مواد را می سنجد.
با ترکیب گویه های برگرفته از ابزارهای قبلی و نیز با اتکا به مرور منابع ، و پس از مناسب - سازی آنها برای این گروه جمعیتی ، مخزن اولیه «پرسشنامة وابست پذیری » فراهم و در اختیار ٥١٠ نفر از دانشجویان شاغل به تحصیل در ١٧ دانشگاه دولتی و غیردولتی ٩ استان کشور قرار گرفت .
از این رو از چرخش واریماکس استفاده شد که نتایج آن بدین شرح است : ویژند (مقدار ویژه )F١٦ که سهم نسبی هر عامل از کل پراکنش (واریانس ) متغیرهای تحقیق را نشان می دهد، باید بالاتر از یک باشد تا هدف تحلیل عاملی که تقلیل داده ها٢ست ، تأمین شود.
در این مطالعه با حجم نمونه بیشتر و متنوع تر، و با روشی معتبرتر (تحلیل عاملی ) تعداد سؤالات کمتر ابزاری با پایایی و روایی قابل قبول تر و به دست آمد که برای استفاده در تحقیق های بزرگ کشوری مناسب تر است ."