چکیده:
اﯾﺮان و ﭼﯿﻦ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دو ﺗﻤﺪن ﮐﻬﻦ ﻣﻄﺮح ﺑﻮده اﻧﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ، در ﺗﺎرﯾﺦ ﻫـﺎی رﺳﻤﯽ ﭼﯿﻦ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم را ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و از اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎ روﺷﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻐﺪﯾﺎن در ﭘﯿﻮﻧﺪ اﯾﻦ دو ﺗﻤﺪن ﮐﻬﻦ ﻧﻘﺸﯽ ﻣﻬﻢ اﯾﻔﺎء ﮐﺮده اﻧﺪ. در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ، ﺑﺮﺧﯽ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﺧﺒـﺎر را در ﺑـﺎره اﯾـﺮان ﺳﺎﺳـﺎﻧﯽ ﺳﻐﺪﯾﺎن از ﻃﺮﯾﻖ راه ﻫﺎی ﺧﺸﮑﯽ ﺑﻪ ﭼﯿﻦ رﺳﺎﻧﺪه اﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از آﮔﺎﻫﯽ ﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﭼﯿﻨـﯽ در دوران ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ داده اﻧﺪ، اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ اﯾﺮان ﭘـﯿﺶ از اﺳـﻼم، ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑـﻮداﯾﯽ ﺑﻮده؛ اﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ زرﺗﺸﺘﯽ ﮔﺮی دﯾﻦ ﻏﺎﻟﺐ آن دوران ﺑﻮده اﺳﺖ و ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭼﯿﻨﯽ ﺑﻪ آن اﺷـﺎره ﮐﺮده اﻧﺪ، اﻣﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ دﺳﺖ، ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷـﺮﻗﯽ ﺗـﺮ ﺗﻤـﺪن ﺑﺰرگ اﯾﺮاﻧﯽ (ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻐﺪ) ﺑﻪ دﺳﺖ ﭼﯿﻨﯿﺎن رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﻨـﺎﻃﻘﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ دور ﺑـﻮدن از ﻣﺮﮐـﺰ اداری- ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﺮان و ﻧﯿﺰ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺧﻮد، آﻣﯿﺰه ای از ادﯾﺎن دوران ﺑﺎﺷﺪ و دﺳﺖ ﮐﻢ از ﻟﺤﺎظ دادوﺳﺘﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺗﺠﺎری ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﻣﻤﺘﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
Iran and China has always been considered as two ancient civilizations and their relations have been recorded in official Chinese historiography. The author reviewed some pre-Islamic Chinese sources and has found out that Sogdians were crucial in bonding these two ancient civilizations. In this regard، the Sogdians were the first to transmit the news of the Sassanid Iran to China through land roads. Furthermore، according to Chinese sources the Sassanid Iran was perceived as a Bhuddist land while we know Zoroastranism prevailed at the time، though some Chinese sources scantily mentioned Zoroastrianism. Therefore، this inaccurate image must have been rendered by eastern civilizations (the Sogdians) for the Chinese who due to their immense distance had cultivated their distinct trade، religious، cultural and bureaucratic systems.
خلاصه ماشینی:
"برخـی دیگـر بـر ایـن باورند که این نام همیشه و همه جا برای ایران به کار رفته است (تشکری، ١٣٥٦: ٤٥) و در مقابل ، برخی این واژه را تحریفی از پـارس دانسـته و اینکـه گـاهی اوقـات بـه محـل دیگری در آسیای جنوب شرقی نیز اطلاق شـده اسـت (٨٣-٨١ :١٩٢٨ ,Hassan).
بازرگانـان سـغدی بـرای بهره گیری از امتیازات بیشتر، گهگاه خود را سفیر دربار ایران جا میزدند؛ بنابراین آنچـه در تاریخ های رسمی چین مبنی بر دریافت خراج از پو- سو آمـده اسـت ، صـرفا مالیـاتی است که این بازرگانان میپرداختند؛ زیرا هیچ دلیل منطقـی وجـود نـدارد کـه بپنـداریم ایرانیان خراج گزار چینیان بوده اند؛ نیز برخی واژه های مربوط به ایران در منابع چینی، از زبان سغدی وام گیری شده اند و در بارة برخی دیگر واژه ها باید گفـت کـه زبـان سـغدی نقش میانجی را در این وام گیری ایفاء کرده است .
فهرست کالاهایی که از پو- سو به چین وارد میشده است ، خبر از وجود بازرگانـان قدرتمند ایرانی و نیز در اختیار داشتن شبکۀ نیرومند ارتباطی میدهـد و همـان طورکـه آشکار است ، با توجه به شمارگستردة مهاجرنشینان سغدی- که خود از اقـوام ایرانـی بـه شمار میروند- در مرزهای چین و انحصاری بودن بازرگانی در این منـاطق ، شـکی بـاقی نمیماند که بازرگانی میان ایران و چین به دست سغدیان انجام میشـده اسـت ."