چکیده:
هدف: هدف این مقاله ارائه تعریفی از نقشه علم، مرور پژوهشهای رسم نقشه علم در جهان و ایران است تا خوانندگان با معیارها و روشهای انجام اینگونه پژوهشها آشنایی بیشتری یابند.
روششناسی: این مقاله از طریق مطالعه اسنادی سعی در یافتن نظریهها، فنون، روشها و افراد پیشتاز در رسم نقشه علم دارد.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان داد که پژوهشها و بازنمونهای بصری از علم بیش از پنج دهه، در مطالعات علمسنجی جهان قدمت دارد؛ درحالیکه قدمت آن در ایران به بیش از یک دهه میرسد. علیرغم بهکارگیری تکنیکهای متنوع و روش پیمایش، تحلیل استنادی بهعنوان روش پذیرفتهشده برای رسم نقشه جایگاه خود را حفظ کرده است. بیشتر پژوهشهای اخیر در این حوزه، طی یک فرایند ششمرحلهای که با گردآوری سنجه استناد آغاز میشود، اشتراک دارند؛ درحالیکه واحد تحلیل میتواند متنوع باشد.
نتیجهگیری: نتایج نشان داد که پژوهشهای خارج از کشور در سطح کلان و پژوهشهای داخل کشور در سطح خرد انجام شده است و در این نوع پژوهشها رویکرد تکنیکگرا بر رویکرد نظریهمحور پیشی دارد.
Purpose: This article gives a definition of science map، reviews domestic and global science map researches to introduce the criteria and mythology of such researches.
Methodology: This article tries to find the theories، techniques، methods، and leaders of the science mapping based on documentary research and literature review.
Findings: Visual researches and representations of science have been practiced for over five decades in scientometrics studies in the world; yet in Iran، it was commenced less than a decade. Despite using various techniques and survey researches، citation analysis method has been maintained its position as an accepted method for drawing the maps. Most of recent researches and studies in this area are common in using a six-stage process that begins with citation gathering، although the analysis unit can vary.
Findings: These types of researches have been conducted in macro level in other countries while they have been done in micro level in Iran. In these kinds of researches، technique-oriented approach is surpassed to theory-oriented approach.
Conclusion: the study revealed that books and other print materials are prior in use. Hence، use of Internet is increasing.
خلاصه ماشینی:
به همین ترتیب نقشۀ علم در درک و دریافت ارتباط بین حوزههای پژوهشی مختلف و پژوهشگران به ما کمک میکند؛ ازاینرو، نقشۀ علم عبارت است از تجزیه و تحلیل انتشارات یک حوزۀ علمی از زوایای متفاوت و ترسیم یک نگرش کلی از آن حوزه که بر پایۀ این نقشه و ترسیم، تغییر و تحولات حوزههای علمی با بیشترین و کمترین نزدیکی از یکدیگر شناسایی میشود (نویونز، 1999).
متخصصان کتابداری و اطلاعرسانی از یک سو و متخصصان علوم مدیریت از سوی دیگر علاقۀ خود را به نقشهبرداری از حوزههای موضوعی مختلف علم در طی چند سال گذشته نشان دادند و تلاش کردند بازنمون تصویری از نتایج پژوهش ارائه کنند.
در این پژوهش از فن تحلیل هماستنادی مدرکهای مورد بررسی و از نرمافزار هیستسایت برای رسم ساختار علمی دانشگاه فردوسی بر پایۀ میزان استنادهای جهانی استفاده شد.
شکفته و حریری (1392)، با گردآوری رکوردهای مربوط به سال 2007 در این زمینۀ موضوعی از پایگاه نمایۀ استنادی علوم و با استفاده از تکنیک تحلیل هماستنادی و بهکارگیری نرمافزار نتورک ورکبنچ، به رسم نقشۀ علم در موضوع یادشده پرداختند.
بررسی وضعیت جهانی تولیدات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در سالهای 2010-1990 در وبگاه علوم (Web of Science) با هدف ترسیم نقشۀ علم این دانشگاه.
Borner, Katy, Chen, Chaomei & Boyack, Kevin W.
), Annual review of information science & technology.
& American society for information science and technology.
Mapping intellectual structure of information retrieval: an author cocitation analysis, 1987-1997.