چکیده:
یکی از زیرمجموعه های انواع ادبی، «مدح و ستایش» است که بنا به وجود توصیفات اغراق آمیز و صلهطلبیهای خفّتبار برخی از شاعران در دوران متمادی، بهرهگیری از این نوع ادبی، مورد انتقاد و حتّی نکوهش برخی از محقّقان و شاعران نیز واقع شده است؛ امّا گفتنی است که مدح و ستایشگری در آثار برخی از شاعران، دارای اغراضی غیر از خوشایندی ممدوح، دریافت صله، کسب اعتبار و... میباشد. این پژوهش بر اساس منابع کتابخانهای و شیوه توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، و برآیند تحقیق، حاکی از آن است که «ابوالقاسم قائم مقام فراهانی» سیاستمدار ادیب دوره قاجار، در قصاید دیوان اشعار خود -که دارای انواع ادبی «گلایه»، «اندرز»، «هجو»، «نکوهش»، «مطایبه» و «طنز» است- مدیحهسرایی را ابزاری در جهت بیان اغراضی همچون: تهنیت (تهنیت فتوحات/ تهنیت و نکوهش خائنان)، اعتذار (پوزش، امانطلبی، گلایه و دادخواهی)، قدح (انتقاد و نکوهش) و تهییج و ترغیب مخاطب، قرار می دهد.
خلاصه ماشینی:
مدح و اغراض آن در قصاید ابوالقاسم قائم مقام فراهانی ( علمی – پژوهشی) * دکتر فاطمه مدرسی ١، دکتر رحیم کوشش ٢، هادی جوادی امام زاده ٣ چکیده یکی از زیرمجموعه های انواع ادبی، «مدح و ستایش » است که بنا به وجود توصیفات اغراق آمیز و صله طلبیهای خفت بار برخی از شاعران در دوران متمادی، بهره گیری از این نوع ادبی، مورد انتقاد و حتی نکوهش برخی از محققان و شاعران نیز واقع شده است ؛ اما گفتنی است که مدح و ستایش گری در آثار برخی از شاعران ، دارای اغراضی غیر از خوشایندی ممدوح ، دریافت صله ، کسب اعتبار و...
این پژوهش بر اساس منابع کتابخانه ای و شیوة توصیفی - تحلیلی انجام گرفته ، و برآیند تحقیق ، حاکی از آن است که «ابوالقاسم قائم مقام فراهانی» سیاستمدار ادیب دورة قاجار، در قصاید دیوان اشعار خود -که دارای انواع ادبی «گلایه »، «اندرز»، «هجو»، «نکوهش »، «مطایبه » و «طنز» است - مدیحه سرایی را ابزاری در جهت بیان اغراضی همچون : تهنیت (تهنیت فتوحات / تهنیت و نکوهش خائنان )، اعتذار (پوزش ، امان طلبی، گلایه و دادخواهی)، قدح (انتقاد و نکوهش ) و تهییج و ترغیب مخاطب ، قرار میدهد.
١-٢- پیشینۀ تحقیق در راستای پیشینۀ این پژوهش ، به عنوان نمونه ، میتوان به منابعی با عناوین : الف ) مدح داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی (١٣٧٤)؛ تألیف نادر وزین پور، ب ) شعر در دورة قاجار (١٣٦٤)؛ تألیف مهدی حمیدی، پ ) مکتب بازگشت ، بررسی شعر دوره های افشاریه ، زندیه ، قاجاریه (١٣٧٢) تألیف شمس لنگرودی، ت ) قائم مقام فراهانی، چهرة درخشان ادب و سیاست (١٣٧٦) تألیف محمد پناهی سمنانی، ج ) کارنامۀ سیاسی قائم مقام فراهانی (١٣٨٥) تألیف سیف الرضا شهابی و چ ) جامعه شناسی نخبه کشی (١٣٨٧) تألیف علی رضاقلی، اشاره نمود.