چکیده:
یکی از مباحثی که توجه قرآن پژوهان را به خود جلب نموده و بنوعی زیباترین ویژگیهای قرآن را رقم زده بحث وجود ارتباط، انسجام و تناسب میان آیات سور است. طرفداران این دیدگاه معتقدند هر سوره دارای هدف یا اهداف خاصی است که تمامی آیات سوره حول محور این هدف یا اهداف سامان می یابد؛ این پژوهش با هدف پاسخ به این سوال که آیا آیات سوره بقره نیز با هم ارتباط دارند و خطوط ارتباطی در آن به چشم می خورد به بررسی و کشف ارتباط و انسجام میان آیات این سوره پرداخته است. با روش کیفی توصیفی تحلیلی با استخراج موضوعات، دستهبندی آیات به صورت موضوعی و سازماندهی موضوعات اثبات شده که آیات این سوره از رابطه ای تنگاتنگ و منسجم برخوردار است. در این سوره خطوط اصلی ارتباطی خداوند، موافقان حق، مخالفان حق، نبوت، احکام، پیامد اعمال و ... وجود دارد که هر خط به خطوط فرعی و فرعی تر تقسیم می گردد. جهت اثبات حقانیت قرآن، بیان فلسفه نحوه چینش و تعداد آیات سوره، تقویت نگرش کلگرایانه در تفسیر و کشف شبکه معنایی بین آیات به ظاهر پراکنده و حتی ارزیابی اسباب نزول آیات این پژوهش کارآمد خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
). برخی اندیشمندان اسلامی نیز با وجود ارتباط و انسجام بین آیات به مخالفت پرداخته اند؛ محمدعلی شوکانی در فتح القدیر، عزالدین بن عبدالسلام در مجاز القرآن ؛ علامه مجلســی در بحارالانوار، شــهید بهشــتی در برداشــت از قرآن ، مکارم شــیرازی در قرآن و آخرین پیامبر، ابوالعلاء محمدبن غانم و فرید وجدی در مقدمه تفسیر مصحف المفسر از جمله کسانی هستند که مخالفت خود را ابراز داشته اند(رک: سیوطی، ١٤١٧، ج ٢، ص ٣٤٥).
ک: خرمشاهی، بی تا،ص ٦) شوکانی نیز در تفسیر آیه ٤٠ تا ٤٢ سوره بقره مینویسد:اصولا آیات قرآن براساس عدم ارتباط نازل شده اند.
پس از طی مراحل ذکر شده ، خطوط اصلی سوره بقره بدین صورت به دست میآید: ١- خداوند ٢- موافقان حق ٣- مخالفان حق ٤- نبوت ٥- احکام ٦- معاد وپیامد اعمال ؛ هرکدام از این خطوط خطوط فرعی دیگری نیز دارند.
ج )خط ارتباطی سوم : مخالفان حق یکی از اصــلیترین خطوط ارتباطی در این ســوره ، خط مخالفان حق اســت ؛ در این خط خداوند از دو گروه یعنی کافران و منافقان نام میبرد و در ادامه در خطوط فرعیتر ویژگیها، نمونه ها و پیامد اعمال آنها را بیان میکند: 11 ١- کافران ١-١) ویژگیها و رفتارهای کافران : در این سوره برای کافران ویژگیهایی چون تأثیرنپذیرفتن از انذار و دعوت به حق (بقره :١٧١)، ابا و استکبار (بقره :٣٤،٨٧ و ٨٨)، پوشش بر دل هایشان (بقره :٨٨)، نقض عهد بعد از میثاق (بقره :٢٦ و ٢٧)، عدم صبر بر طعام واحد (بقره :٦١)، ایمان به بعض کتاب و کفر به بعض کتاب (بقره :٨٥)، معامله بد (بقره :٨٦،٩٠، ١٠٢و١٧٤)، کفر ورزیدن به کتاب خدا (بقره :٨٩)، نسبت سحر دادن و تکفیر حضرت سلیمان (علیه السلام ) (بقره :١٠٢)، مانع خیر بودن (بقره :١٠٥)، اقدام به فراگیری سحر و جادو و ایجاد تفرقه بین زن و شـوهرها(بقره :١٠٢)، کتمان حق و معامله با بهای اندک (١٧٤)، شـریک قراردادن برای خدا و دعوت به آتش (طباطبایی، ١٤١٧، ج ٢، ص : ٣٠٧)، یکســـانی کفر وظلم برای آن ها (بقره :٢٥٤) را جزء ویژگیهای کافران برشمرده است ؛ همچنین در آیه ٢٥٧ بیان میکند که اولیاء کافران ، طاغوت است .