چکیده:
در میان آثار ادبی فارسی، متونی با افق های وسیع انسانی– جهانی نگاشته شده اند که مایه وری و مانایی آن ها مرهون تناسب، تلازم، اتحاد و درهم تنیدگی صورت و معنا با یکدیگر است. این آمیختگی، درعین حال در آثار ادبی برجسته عرفانی مهیاترین زمینه تاویل و رمزکاوی به شمار می آیند و به سبب عطش مخاطبان هر دوره به نویابی، از ظرفیت هایی فراوان برای بازخوانش برخوردارند. با در نظر گرفتن چنین وجه ماهیتی ادبیات عرفانی است که می توان از رهگذر معرفت شناختی، به حل برخی از بحران های فکری انسان معاصر چشم دوخت. ازجمله چالش هایی که انسان معاصر به آن گرفتار شده، تلقی «نفی تناسب» از هستی اعم از دنیایی که در آن زیست می کند و جهان انسانی که انسانیت انسان به آن وابسته است. این جستار به شیوه توصیفی - تحلیلی بر پایه رهیافت های هرمنوتیکی کوشیده است به شناخت راهکارهای حل بحران بی تناسبی رواج یافته در دنیای جدید از خلال متون عرفانی (از قرن ششم تا قرن هشتم هجری) بپردازد.
خلاصه ماشینی:
زلف پریشان و کسب جمعیت : بازکاوی بحران نفی تناسب در جهان مدرن و راهکارهای مقابله با آن از منظر ادبیات عرفانی فارسی * حسینعلی قبادی** سید علی قاسم زاده *** در میان آثار ادبی فارسی، متونی با افق های وسیع انسانی – جهانی نگاشته شده اند که مایه وری و مانایی آن ها مرهون تناسب ، تلازم ، اتحاد و درهم تنیدگی صورت و معنا با یکدیگر است .
در انعکاس پرتو قدسی به هستی در نگاه عرفای ایرانی بی تأثیر نیست ؛٢ نکته ای که به وفور در اندیشه های عرفانی بدان اشاره شده و حتی شعرایی مثل سعدی را متأثر ساخته است تا با نگرش کلامی- عرفانی بدان اشاره کند که : به ذکرش هرچه بینی در خروش است دلی داند درین معنی که گوش است نه بلبل بر گلش تســبیح خوانیست که هر خاری به تسـبیحش زبانیست (سعدی، ١٣٧٥: ٧٦) یکی از دلایل نفی تناسب از نظام خلقت در تفکر انسان مدرن ، دوری از اصالت فطرت و طرد تفکر شهودی در مواجهه با طبیعت است ؛ دیدگاهی که نظام طبیعت را جز توده ای بی جان و بیتحرک و مانعی برای رسیدن به تعنیات و اصل لذت انسان ها چیزی به شمار نمیآورد؛ اما در نگرش اشراقی شعرا و عرفای ایرانی، نظام عالم و همۀ اجزای آن زنده و پویا هستند و در دایرة آفرینش تکوینی خویش ، در مسیر کمالی که خداوند تعیین کرده در حرکت اند؛ ازاین رو، به ذکر و تسبیح خالق خویش مشغول هستند؛ چنان که این معنا به خوبی در نظرگاه مولانا بازتاب داده شده است .