چکیده:
ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ در اﻧﺪﯾﺸﻪ و زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ، ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﻫﻤﯿﺖ ﮐﻮه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﻃﺒﯿﻌﯽ زﻣﯿﻦ، ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه اﻧﺴﺎن ﻫﺎ و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﺤﻞ ﺣﻀﻮر ﻫﺎﺗﻔﺎن ﻏﯿﺒﯽ، در ادﯾﺎن و ﺑﺎورﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ، ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ و ﻗﺪاﺳﺖ ﮐﻮه ﻫﺎی اﺳﻼم در ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ. ﻫﺪف اﺻﻠﯽ در پاسخ به ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﻗﺪﺳﯽ ﮐﻮه ﻫﺎی اﯾﻦ دو ﻣﺮﮐﺰ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ اﺳﺖ؟ آﯾﺎ ﺑﺎورﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ اﻋﺘﻘﺎدی در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺗﺄﺛﯿﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ روﯾﺪادﻫﺎی ﻇﻬﻮر اﺳﻼم ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ؟ از اﯾﻦ رو در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ این ﺳﺆال، اﺑﺘﺪا اﻫﻤﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﮐﻮه ﻫﺎ در ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ ﻣﻌﻨﻮی اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ، به ﮐﻮه ﻫﺎی ﻣﻬﻢ آن ﻫﺎ در ﭘﯿﺶ و ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﻮر اﺳﻼم ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺣﯿﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ (ص) اﺷﺎره ﻣﯽ رود. در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺟﻨﺒﻪ ﻗﺪﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﻮه ﻫﺎ، ﺑﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﮐﺎرﮐﺮد ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﯾﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ اﻋﺘﻘﺎدی ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪی ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.
خلاصه ماشینی:
"هدف اصلی در پاسخ به این پرسش است که جنبه های قدسی کوه های این دو مرکز جهان اسلام تا چه حد است ؟ آیا باورهای طبیعی و جهان بینی اعتقادی در این باره تأثیر داشته است یا رویدادهای ظهور اسلام همگام با رسالت پیامبر؟ از این رو در پاسخ به این سؤال ، ابتدا اهمیت و جایگاه کوه ها در جهان بینی معنوی انسان ها بررسی شده و سپس با ذکر جغرافیای مکه و مدینه ، به کوه های مهم آن ها در پیش و بعد از ظهور اسلام تا پایان حیات پیامبر (ص ) اشاره میرود.
(مقدسی (ابوعبدالله ) همان /١٩٢) به همین ترتیب چنین روایات و احادیث نه تنها حجاز را محبوبیت داد، بلکه قداست ذاتی شهر مکه و نیز شهر مدینه که با هجرت پیامبر به آن ، قدسیت یافت ، حجاز (بخوانید کوههای حجاز) را مقدس ترین مکان عالم در نزد اعراب و البته مسلمانان ساخت .
از ویژگیهای برجسته این منطقه همان گونه که اشاره شد، وجود کوهها و تپه های پر شمار در پیرامون آن است که برخی از آنها در شکل گیری تاریخ مکه نقش داشته اند؛ زیرا به تعبیری، همان طور که خورشید جهان را روشن میکند، پیامبر (ص ) نیز زمین را با رسالتش در کوه حرای مکه روشن ساخت .
از تأمین سنگهای کعبه از کوه جبل الکعبه (در محل شبکیه مکه و از جنوب غربی بر تپه رسام و از سمت غرب بر «وادی ذی طوی» مشرف است )(محمدحسن شراب :١٠٨/١٣٨٣) تا غارها و دامنه کوههای احد، حرا و ثور همگی برای اعراب و بعدها مسلمانان ، به تناسب سیر حوادث دوره رسالت اهمیت بسیاری پیدا کردند."