چکیده:
درباره جایگاه ادبیات عیاری در طبقه بندی انواع ادبی فارسی اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن
را زیر مجموعه ادبیات حماسی قرار داده ، و برخی دیگر آن را از اقسام رمانس محسوب داشته،
و برخی دیگر آن را در زمره ادبیات عامیانه برشمرده اند. در این مقاله فرض هم سنخ بودن
ادبیات عیاری با ادبیات حماسی مورد بحث قرار گرفته و با بررسی مناسبات ادبیات حماسی و
عیاری، مهمترین متن ادبی فارسی هر یک از این دو گروه، یعنی شاهنامه و سمک عیار برگزیده
شده است و سپس با بررسی روابط بینامتنی آنها از دیدگاه سه رویکرد" خاستگاهی، تولیدی و
خوانشی" ارتباطات و مناسباتی که بین این دو نمونه برجسته متون حماسی و عیاری وجود
دارد توضیح داده، و تبیین شده، و در نهایت به این نتیجه رسیده است که با توجه به وجود
رابطه معنادار بین متون عیاری و متون حماسی می توان گفت که هر یک از متون عیاری و متون
حماسی به عنوان زیر ژانرهایی از مجموعه نوع ادبی کلی تری به نام ادبیات « حماسی قهرمانی»
قرار می گیرد.
خلاصه ماشینی:
"طبیعی است که به دلیل کلی بودن نقسیم بندی ارسطو از نخستین اصلاحاتی که در آن صورت گرفته ، تقسیم کردن آن به دسته های جزئی تر و در نهایت توسعه و گسترش متفرعات آن بوده است به گونه ای که امروز طبقه بندیهای ادبی گسترده و گوناگونی بین پژوهشگران رواج یافته و گاه درباره تعیین جایگاه برخی از ژانرها و زیرژانرها اختلاف نظر پدید آمده است ؛ برای مثال برخی از پژوهشگران ، ادبیات عیاری را جزء ادبیات حماسی برشمرده اند، برخی دیگر جزء رمانسها و گروهی دیگر آن را در دسته ادبیات عامه قرار داده ، و هر یک نیز برای اقدام خود دلایل و توضیحاتی ارائه کرده اند.
در شاهنامه نیز پهلوانان راستین به این اصول پایبندند و این عناصر با ساز و کاری که متناسب با ساختار حماسه است در آن نقش ایفا میکنند؛ به بیان دیگر از نظر اصلی و فرعی بودن جایگاه این عناصر در داستانها با هم متفاوتند که در ذیل به چند نمونه از آنها اشاره میشود: الف ) راستگوییاز اولین اصول و قواعد جوانمردی و عیاری، این است که عیار باید در همه وقت و همه جا راستی و درستی را پیش بگیرد و غیر از راست نگوید (عنصرالمعالی، ١٣٧٨، باب ٤٤: ص ١٨١) و شهرت و اعتبار این صفت چنان است که همواره به منزله سند یا قول فصل به کار میرود؛ برای مثال وقتی خاطور عیار نزد ارمن شاه و قزل ملک فاش میکند که خورشید شاه و مه پری را در شب زفافشان ربوده است ، شاهزاده شادمان شد."