چکیده:
ضریح، نمادی مذهبی و هنری است که برای رعایت احترام و حفظ قداست مدفن پیشوایان دین و شخصیت های برجسته، ساخته و بر مزار آن ها نصب می شود. شرافت و قداست این سازه در مکان های مقدس و زیارتی، سبب شده امر غبارروبی و تنظیف آن به مرور تبدیل به مراسم و آیینی خاص شده، برای آن وسایل و ابزارهای ویژه ای پدید آید. در پژوهش حاضر با استفاده از شیوه توصیفی _ تحلیلی و استناد به منابع آرشیوی و اشیای موزه ای تلاش شده، ضمن بیان تاریخچه ساخت و اهدای هریک از این ابزار در بارگاه رضوی، به کاربرد آن ها و وصف خصوصیاتشان پرداخته شود. در طی این مطالعه مشخص شد پیشینه ساخت و کاربرد این وسایل به عصر صفویه باز می گردد و وقف و نذر جایگاه ویژه ای در پدید آمدن آن ها داشته است. بخشی از این وسایل و ملزومات خاصه در مراسم غبارروبی ضریح، بعضی در مراسم خدمت فوق ضریح و پارهای به صورت مشترک در هر دو مراسم، کاربرد داشته است.
The dignity and sacredness of holy places and pilgrimage sanctuaries has gradually turned their dusting and cleaning into special ceremonies and rituals، for which specific equipment and tools have been developed. In the present research، by using the descriptive-analytical method and referring to the archive sources and museum objects، it is attempted first to give a brief history of the manufacture and donation of each of these tools to the Raḍawī Threshold and then explain their application and describe their specifications. It was clarified during this study that the manufacture and application of these tools date back to the Safavid period; and endowments and donations have had special position in their appearance. A part of these tools and supplies have been used in special dusting ceremonies of the ḍarīḥ (burial chamber)، some have been utilized in over-ḍarīḥ service ceremonies، and some others have been used jointly in both ceremonies.
خلاصه ماشینی:
وسایل و ملزومات مراسم غبارروبی و خدمت فوق ضریح در حرم رضوی به روایت اسناد واشیای موزهای سعیده جلالیان 1 چکیده ضریح، نمادی مذهبی و هنری است که برای رعایت احترام و حفظ قداست مدفن پیشوایان دین و شخصیتهای برجسته، ساخته و بر مزار آنها نصب میشود.
مقدمه در بیشتر مزارات و بقاع متبرکه برای رعایت احترام و حفظ قداست صاحب مدفن،انجام امور مربوط به تنظیف و غبارروبی ضریحها و گردآوری نذورات آنها از اهمیت ویژهای برخوردار است، به طوری که انجام این کار از امری ضروری خارج شده و شکل آیین و سنتی خاص به خود گرفته است.
در حرم مطهر رضوی نیز که مهمترین زیارتگاه کشور محسوب میشود، انجام مراحل نظافت و گردآوری نذورات ضریح، به مرور زمان، تبدیل به مراسم و آیینی مذهبی شده و برای آن، ابزار و وسایل خاصی پدید آمده است.
با وجود قدمت برپایی مراسم غبارروبی و خدمت فوق ضریح 1 در بارگاه مطهر رضوی، تاکنون به صورت جامع به معرفی، توصیف و بیان نوع کاربرد وسایل مورد استفاده در این مراسم پرداخته نشده است؛ بنابراین شناخت دقیق و کاملی از این ابزار و ادوات در دست نیست.
اولین مورد، مقالهای با عنوان «غبارروبی ضریح مطهر» است که در آن ضمن بیان تاریخچه غبارروبی و تشریفات مرتبط با آن، اطلاعاتی پیرامون جعبۀ قلمزنی شدۀ مخصوص کلید در ضریح، ارائه شده مراسمی که همهروزه در حرم مطهر انجام میشود و در طی آن بالای ضریح (شیروانی ضریح) غبارروبی و نذورات روی آن گردآوری میشود.
(تصویر9) سفرۀ ضریح و وسایل روی آن، برای استفاده در مراسم غبارروبی (آرشیو مدیریت اسناد و مطبوعات، شماره 4700).