چکیده:
یکی از بررسیهای مهم برنامهریزان شهری، شناخت سطح کیفیت زندگی در مقیاس محلههای شهری و چگونگی نابرابری بین آنهاست. امروزه توزیع عادلانه شاخصهای کیفیت زندگی شامل کیفیت مسکن، حملونقل و ارتباطات، دسترسی به نیازهای روزمره، تسهیلات شهری، ایمنی و امنیت در سطح محلههای شهری درخور توجه مدیران و برنامهریزان شهری است. بر اساس این، هدف مقاله حاضر بررسی و رتبهبندی کیفیت زندگی از نظر شاخصهای عینی و ذهنی در محلههای پیرامونی شهر زاهدان است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان با سن بیشتر از 18 سال شهر زاهدان هستند که با روش نمونهگیری تصادفی و با فرمول کوکران، حجم نمونه 400 نفر انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و شیوه جمعآوری دادهها پیمایشی است. دادههای حاصل از پرسشنامه با روش آنتروپی، وزندهی و با الگوی ویکور[1] تحلیل و بررسی شدند. یافتههای پژوهش، نابرابری بسیار زیاد سطح کیفیت زندگی را بین 19 محله پیرامونی شهر زاهدان نشان میدهند؛ بهطوری که، 8 محله (11-5، 10-5، 6-1، 9-5، 11-2، 1-2، 5-1 و 10-1)[2] در وضعیت فراتوسعه، 1 محله (1-3) میانتوسعه بالا، 3 محله (11-3، 6-3 و 7-5) میانتوسعه، 3 محله (8-4، 6-5 و 4-4) میانتوسعه پایین و 4 محله (5-5، 6-4، 5-4 و 11-4) در وضعیت فروتوسعه قرار دارند. بنابراین، لازم است طی برنامه کوتاهمدتی به محلههای فروتوسعه و میانتوسعه پایین توجه شود و در مرحله بعدی، برنامهریزی و توسعه فضایی محلههای میانتوسعه و در نهایت محلههای میانتوسعه بالا و فراتوسعه مدنظر قرار گیرد. [1] VIKOR [2] عدد سمت راست شماره محله و عدد سمت چپ شماره منطقه شهری را نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
فرايند رشد و توسـعه شـهري در شهر زاهدان به گونه اي در حال شکل گيري است که در پيرامون ايـن شـهر، محلـه هـايي داراي اسـتانداردهاي بسـيار خوب زندگي هستند و محله هاي ديگري از حداقل شاخص هاي کيفيـت زنـدگي محرومنـد و در نتيجـه ، بررسـي و سنجش شاخص هاي کيفيت زندگي در اين محله ها اهميت اساسي دارد.
پيشينه پژوهش جستجو و بررسيها در زمينه شناخت ، سنجش ، ارزيابي و تحليل کيفيت زندگي نواحي شهري در داخل کشور و خارج از آن ، انجام شدن پژوهش هاي گسترده اي را نشان ميدهند که به تعدادي از آن ها اشاره ميشود: رضايي و همکاران (١٣٩٣) در مقاله «تحليل رضايتمندي از شاخص هاي کيفيت محيط در شهرهاي جديد (مـورد مطالعه : شهر جديد پرند)» با طبقه بندي کيفيت زندگي را از نظر پنج بعد اقتصادي، اجتمـاعي، کيفيـت مسـکن ، ارائـه خدمات شهري و کيفيت دسترسي و حمل ونقل به اين نتيجه رسيدند که کيفيت محـيط سـکونت از ديـدگاه سـاکنان شهر جديد پرند در همه شاخص ها در سطح پاييني قرار دارد و فقط شـاخص دسترسـي و حمـل ونقـل نزديـک بـه متوسط است .
خواجه شاهکوهي و مهدوي (١٣٩١) در مقالـه اي بـا عنـوان «ارزيـابي و تحليـل شاخص هاي ذهني کيفيت زندگي در شهرهاي مرزي (مطالعه موردي: شهر بندر ترکمن )» کيفيـت زنـدگي را در ايـن شهر با استفاده از ابعاد ذهني (اقتصادي، کالبدي - محيطي و اجتماعي - فرهنگي) بررسي کردنـد؛ نتـايج حاصـل از پرسش نامه ها در مطالعه يادشده براي بيشتر مؤلفه ها معناداري کمتر از ٩٥ درصد را نشان مـيدهنـد و بيشـتر سـاکنان شهر بندر ترکمن از کيفيت زندگي خود رضايت انـدکي دارنـد.